Vluchtheuvels voor de proteststemmer die geen zin heeft in Trump of Biden

Je kunt het presidentschap niet winnen, maar je kunt een ander het wel laten verliezen. Dat is het perspectief van onafhankelijke kandidaten in de Amerikaanse politiek. Met het systeem van staten, districten, kiesmannen en winner takes all zijn de Verenigde Staten een tweepartijenland waarin alleen een Republikein of Democraat president kan worden. Maar dat weerhoudt anderen er niet van het toch te proberen. En dit jaar maken zij serieuze kans beslissend te zijn.

Nadat dinsdag, op ‘Super Tuesday’, zowel president Joe Biden (81) als zijn voorganger Donald Trump (77) de nominatie van hun partij veiligstelde, hebben zij toch nog meer tegenstanders dan elkaar. Milieu-activist en complotdenker Robert F. Kennedy jr. (70), de neef en zoon van president John F. en presidentskandidaat Robert F. uit de jaren zestig, is tot nu toe de bekendste en de meest bedreigende. Daarnaast doen Jill Stein (73), van de Groene Partij, en de linkse hoogleraar Cornell West (70) mee. De organisatie No Labels, een club van ontevreden Republikeinen en Democraten, is van plan om met „een eenheidskandidaat” te komen. Ook de Libertarische Partij draagt iemand voor.

Bedervers van de tweestrijd

In de regel zijn zulke kandidaten irrelevant voor de uitslag, maar af en toe worden ze gezien als spoilers die door in cruciale staten een klein deel van de stemmen weg te trekken de uitkomst ‘bederven’. De marges waarmee Hillary Clinton in 2016 Michigan, Pennsylvania en Wisconsin verloor van Donald Trump, waren kleiner dan het aantal stemmen dat de progressieve Jill Stein daar dat jaar binnenhaalde.

Of George W. Bush in 2000 in Florida werkelijk een paar honderd stemmen meer kreeg dan Al Gore, zullen we na het staken van de hertelling nooit weten. Zeker is wel dat als maar een fractie van de 100.000 stemmen die de toenmalige groene kandidaat Ralph Nader trok, naar Gore was gegaan, de Democraat wel president zou zijn geworden. In 1992 zou vooral George H.W. Bush last hebben gehad van een derde kandidaat: de populistische Texaanse miljardair Ross Perot haalde dat jaar bijna 19 procent van de stemmen. Bush verloor zijn herverkiezing van Bill Clinton met een marge van ruim 5 procent.

Op de status van bederver is wel wat af te dingen. Perot scoorde vooral goed in staten die Bush senior wel won en peilingen toonden aan dat veel van Steins aanhangers nog liever Trump hadden dan Clinton. Bovendien is het maar de vraag of hun kiezers waren komen opdagen als ze geen alternatief voor de twee traditionele partijen hadden gehad.

Risico voor zittende macht

Een stem op een – kansloze – derde kandidaat is per definitie een proteststem. En die zal volgens peilingen luid klinken tijdens de voor veel Amerikanen ongewenste reprise van de vorige presidentsverkiezingen. Trump en Biden hebben een smalle, eigen achterban en zijn impopulair bij de rest van de bevolking.

Toch is het patroon dat buitenstaanders goed scoren in verkiezingsjaren waarin de kandidaat van de zittende macht ongeliefd is. En dat in die edities de winst bij de andere gevestigde partij belandt. In die logica zal Joe Biden meer last hebben van een verpester als Kennedy, die dit jaar in eerste instantie mee wilde doen met de Democratische voorverkiezingen. Ook van Stein en West, die een vluchtheuvel bieden voor Democraten die onder andere boos zijn op Bidens steun aan Israël, hinderen de president meer dan Trump. Zelfs als ze maar in een paar staten op het stembiljet staan.

Tijdens de campagne kunnen ‘derde partij’-kandidaten omhoog schieten in de peilingen – Perot stond in 1992 even op winst. Maar als verkiezingsdag nadert, stemmen de meeste kiezers uiteindelijk toch op de kandidaat van de gevestigde partij die hen het minste tegenstaat. Alleen zo kunnen ze immers voorkomen dat de winst naar de echte tegenstander gaat.

Robert F. Kennedy jr.
Oud-Democraat, activist en antivaxxer

De naam Kennedy op het stembiljet alleen al zal kiezers trekken. Zowel in Biden teleurgestelde Democraten als nostalgische Republikeinen zouden enkel vanwege de verwantschap met zijn oom John F. Kennedy op RFK jr. kunnen stemmen. Hij is minder impopulair dan Trump en Biden.

De vraag is of dat zo blijft als kiezers tijdens de campagne meer over zijn standpunten te weten komen. Robert F. Kennedy zit diep in de complottheorieën over straling, fluoride, antidepressiva en vaccinaties. Hij is binnen de Kennedy-dynastie ongeveer even welkom als Meghan Markle op Buckingham Palace.

Kennedy is een uitdager waar Biden duidelijk niet op zit te wachten, want de Democratische Partij maakte het hem moeilijk om deel te nemen aan de voorverkiezingen. Daarmee heeft ze zichzelf misschien een groter probleem op de hals gehaald, want Kennedy doet nu mee als onafhankelijke kandidaat. Al is hij nog druk bezig de honderdduizenden handtekeningen op te halen die nodig zijn om in alle staten mee te doen. Tot nu toe is dat alleen gelukt in Utah.

Na een leven als heroïneverslaafde en gevierd milieuactivist werd Kennedy een gezondheidsfreak die vaccins afwijst. Wat dat betreft is hij een alternatief voor Trump-kiezers die hem diens coronavaccinatiecampagne als president verwijten. Kennedy is pro-Israël en pro-Rusland. Zijn campagne wordt vooral gefinancierd door voormalige Trumpdonateurs.

Jill Stein
Toch weer kandidaat voor de Groene Partij

Voor de derde keer doet Jill Stein (73) mee namens de Groene Partij. Nadat zij mogelijk Trump aan winst hielp op Hillary Clinton in 2016, sloeg ze 2020 over, maar nu is ze terug. Overigens pas nadat de beoogde kandidaat Cornel West met de Partij brak.

Steins campagne richt zich sterk op klimaatmaatregelen, meer inkomensverdeling en collectieve gezondheidszorg. Ook roept zij, van Joodse afkomst, op tot „een einde aan de genocide in Gaza”. Op al die punten trekt ze vooral progressieve kiezers aan die ongelukkig zijn met Bidens beleid. Net als Kennedy denkt zij dat wifi-straling schadelijk kan zijn.

Namens een partij is het makkelijker om in veel staten op het stembiljet te komen. Vorige maand maakte Stein bekend dat het haar in 20 staten is gelukt en het haar doel is dat in nog 21 staten voor elkaar te krijgen. Ook als zij maar een paar procent van de stemmen haalt, kan dat Biden een tweede termijn kosten.

Cornel West
Linkse intellectueel van de Westkust

Hoogleraar, theoloog, filosoof, burgerrechtenactivist en acteur. De uiterst-linkse intellectueel Cornel West (70) is nu ook politicus. Nadat hij eerst wilde meedoen namens de Volkspartij (een controversiële club die ooit werd opgericht met de hoop senator Bernie Sanders als derde kandidaat te strikken) en vervolgens voor de Groene Partij, is hij nu onafhankelijk kandidaat. Hij staat als socialist nog links van Stein, wil drastisch snijden in de Amerikaanse defensie en is kritisch op steun aan Oekraïne en Israël.

Via een aantal kleine progressieve partijen kan West waarschijnlijk meedoen in Californië, Oregon en Alaska. Hij mikt verder op Florida, North Carolina en Washington. Gezien deze staten, het feit dat hij weinig publiciteit trekt en geen organisatie achter zich heeft, lijkt Wests campagne minder bedreigend voor Biden – al kan elke linkse stem tellen.

Nadat West een grote donatie kreeg van de Republikeinse miljardair Harlan Crow, zou hij die hebben teruggegeven.

Delen Mail de redactie