Utrechts Requiem geeft podium aan mensen die moeten knokken

Een requiem is doorgaans bedoeld om doden te gedenken. Het Utrechts Requiem is een viering van de veerkracht van mensen voor wie het leven valstrikken heeft gelegd, maar die niettemin springlevend zijn. Zes van hen staan zelfs op de bühne, tussen professionele zangers en topmusici, om hun levensverhaal voor het voetlicht te brengen. Vijf componisten van naam schreven de muziek. Zondagmiddag klinkt het Utrechts Requiem twee keer in TivoliVredenburg, daarna volgt het laatste deel van een tournee die in het najaar al begon.

„In onze maatschappij is een grote middenmoot van mensen die het wel redden”, zegt initiatiefnemer Ellen Blom. „Een enkeling springt erbovenuit en krijgt buitensporig veel aandacht. Maar er is nauwelijks oog voor de mensen die enorm hebben moeten knokken om aansluiting bij de middenmoot te vinden.” Onder de noemer ‘Meet my Story’ geeft het Utrechts Requiem hen een podium. Blom: „Het trauma gaat er niet van over, daar moeten ze mee dealen. En dat doen ze! Dat willen we laten zien.”

Voor mensen die enorm hebben moeten knokken om aansluiting bij de middenmoot te vinden, is nauwelijks oog

Ellen Blom initiatiefnemer

Blom is documentairemaker en werkt als psychodramatherapeut in de GGZ. Sinds 2017 organiseert ze iedere twee jaar het Utrechts Requiem, met een wisselende insteek. Deze keer droegen verschillende instanties potentiële ‘hoofdpersonen’ aan, al komen die ook uit haar eigen netwerk. Na talloze gesprekken koos ze zes mensen, die zelf in de voorstelling meezingen of iets voordragen. „Het is heel spannend om met zulke heftige verhalen in de openbaarheid te treden. Wie kan het dragen? Dat was een belangrijk criterium. Het zijn niet allemaal succesverhalen, ik wil vooral dat hun geweldige veerkracht blijft hangen.”

De zes hoofdpersonen zijn onderling heel verschillend. Lisa ontdekte op haar zesentwintigste dat ze autisme heeft, Johnno werd als kind gepest en leefde jarenlang op straat. Marcel had vanwege extreme ADHD permanent het gevoel nipt aan de dood te zijn ontsnapt en vluchtte in drugs en geweld. Blom voerde uitgebreide voorgesprekken en nam vervolgens een interview met ze op, waarna librettist Herman van Tongerloo een tekst schreef. Daarmee gingen ze samen naar de hoofdpersoon toe.

ik ben moe/ mijn lichaam weet/ snaren in mijn hele zijn/ elk lichaamsdeel herinnert/ elke plek doet pijn/ en dekt de pijn weer toe

De erkenning die ik voel, ik kan niet onder woorden brengen wat dat doet. Het maakt me minder eenzaam in het verdriet en in het bestaan

Tilly deelnemer

„Ik was zó verbaasd”, zegt Tilly over hoe het was om haar verhaal terug te lezen. „Ik zei: wat heb je dat mooi gedaan. Toen zei Herman: al deze woorden zijn jouw woorden. Ik zag dat hij gelijk had. Het was altijd alsof er verschillende films door elkaar liepen in mijn hoofd, en Herman heeft ze in de juiste volgorde gezet. Dat geeft me houvast. Het is nog wel veel, maar het overspoelt me nu minder.”

Tilly werd als kind door haar vader jarenlang seksueel misbruikt en psychisch mishandeld. Maar niemand geloofde haar: haar moeder niet, ook de instanties niet. Ze kreeg de foutieve diagnose pseudologia phantastica, een ziekelijke vorm van liegen, en werd onderworpen aan ingrijpende medicatie. Haar klachten namen toe: conversie (benen die het niet meer doen), dissociatie (tijd die ze kwijt is zonder dat ze weet wat ze gedaan heeft). Decennia later pas werd een posttraumatische stressstoornis vastgesteld en bevestigden artsen de waarachtigheid van Tilly’s verhaal.

De tekst over Tilly is op muziek gezet door Monique Krüs. Toen Blom haar benaderde voelde ze meteen dat ze dít verhaal moest doen. „Intuïtief, misschien door de heftigheid van het onderwerp en de enorme onrechtvaardigheid. Een verhaal als dat van Tilly is helaas voor veel mensen herkenbaar. Je merkt het in de zaal, hoe er wordt gereageerd. Daarom is dit project zo belangrijk. Nu speelt het rond Utrecht, maar het verdient een veel grotere reikwijdte.”

Ik wil vooral dat de geweldige veerkracht van deze mensen blijft hangen

Ellen Blom initiatiefnemer

Krüs componeerde muziek vol onderhuidse spanning. Aan het eind leest Tilly zelf een brief voor, waarin ze reflecteert op ‘wat er gebeurd is’ en hoe schadelijk het was om niet geloofd te worden. Het applaus en de reacties zijn onbeschrijflijk, zeg Tilly: „De erkenning die ik voel, ik kan niet onder woorden brengen wat dat doet. Door deze ervaring durf ik meer van mezelf te laten zien in het dagelijks leven, ik begin te voelen dat het niet raar is wat ik zeg. Het maakt me minder eenzaam in het verdriet en in het bestaan.”

Tilly volgt een opleiding tot timmervrouw en vertelde deze week in de klas over het Utrechts Requiem. „De leraar vroeg of er nog kaarten waren. Verschillende klasgenoten zeiden dat ze komen kijken.”