Treinreizigers kunnen weer stakingen verwachten, waarschuwen de bonden

Opnieuw moeten treinreizigers rekening houden met stakingen op het spoor. Net als vorig jaar dreigt het overleg over een nieuwe cao voor de Nederlandse Spoorwegen te mislukken.

Stakingen zijn nog niet zeker, bleek woensdagochtend tijdens een manifestatie van vakbonden VVMC en FNV Spoor aan de voet van het NS-hoofdkantoor in Utrecht. Maar komt het spoorbedrijf donderdag en vrijdag niet met een beter cao-bod, „dan zitten we echt op de weg naar acties”, aldus bestuurder Wim Eilert van de VVMC, de grootste bond voor machinisten en conducteurs.

In augustus en september 2022 hielden de bonden van NS-personeel regionale stakingen die het treinverkeer in heel Nederland ernstig ontregelden. Daarna sloot NS een cao af met onder meer een loonsverhoging van gemiddeld 9,25 procent in achttien maanden. Het was de eerste cao in een rij arbeidsovereenkomsten in verschillende sectoren met een forse loonstijging.

„Wij geven een laatste waarschuwing”, riep FNV Spoor-bestuurder Henri Janssen woensdag tegen tweehonderd NS’ers in Utrecht. „Mocht NS niet over de brug komen, dan zal net als vorig jaar het hele raderwerk weer stilstaan.”

Janssen kent zijn klassiekers. De FNV-bestuurder refereert aan de Spoorwegstakingen van 1903. Die groeiden uit tot de beroemdste stakingen uit de Nederlandse geschiedenis, mede door de spotprent van Albert Hahn in het socialistische dagblad Het Volk. „Gansch het raderwerk staat stil, als uw machtige arm het wil.” De regering van premier Abraham Kuyper schrok destijds zo van de stakingen dat zij snel wetgeving invoerde die stakingen voor spoorwegpersoneel en ambtenaren verbood. Dit verbod zou duren tot 1980.

Prijscompensatie

„Staken loont, dat hebben de conducteurs, machinisten en andere NS’ers vorig jaar gezien”, aldus Eilert van de VVMC. „Onze leden staan klaar om direct het werk neer te leggen.” De vakbondsbestuurder noemt het huidige loonbod „gewoon slecht”. „NS biedt 2,45 procent voor één jaar. Belachelijk. We zien overal om ons heen dat cao’s worden afgesproken met veel hogere percentages.”

De bonden vragen 6 tot 8 procent meer loon. Zij willen verder dat NS meer maatregelen neemt tegen agressie en geweld van reizigers tegen treinpersoneel. Ook NS heeft dat thema al vaak aan de orde gesteld, maar concrete afspraken ontbreken nog. Daarnaast moeten uitzendkrachten eerder in vaste dienst komen. En net als in andere sectoren, vragen de spoorbonden automatische prijscompensatie (APC).

Met de (voorlopige) weigering om de lonen sterk te verhogen, schaart NS zich achter VNO-NCW, MKB Nederland en AWVN. Deze werkgeversverenigingen waarschuwden begin december dat sterke loonstijgingen economisch „niet houdbaar” zijn. De drie noemden de gemiddelde collectieve loongroei van 7,1 procent in 2023 „historisch hoog”.

Die groei staat los van de economische situatie bij veel bedrijven en sectoren, aldus de werkgevers. „Cao-partijen moeten de loongroei weer koppelen aan de bedrijfseconomische situatie en de vooruitzichten in de sector”, aldus de drie.

Zou NS dat doen, dan kunnen de spoorbonden hun looneis vermoedelijk op hun buik schrijven. Bij het spoorbedrijf gaat het niet goed. NS is nog niet hersteld van de coronacrisis, en treinen rijden met de hoogste vertraging in jaren.

Vakbonden in andere branches trekken zich nog weinig aan van het pleidooi tot matiging van de werkgevers. In de horeca-cao is onlangs een salarisverhoging afgesproken van 8 tot 12 procent. En onlangs werd actie gevoerd bij de woningcorporaties, de ijsfabriek van Ben & Jerry’s in Hellendoorn en de landelijke dagbladen, inclusief NRC.

Ook in het buitenland is het onrustig bij de spoorwegen. Bij NMBS in België en Deutsche Bahn (DB) in Duitsland werd recentelijk al gestaakt. Personeel van DB dreigt met nieuwe acties. Die kunnen begin volgend jaar het treinverkeer in en naar Duitsland opnieuw ontregelen.

Leeslijst Mail de redactie