Het is vrijdagavond rond 20.00 uur in de Moskouse voorstad Krasnogorsk. De concertzaal van de Crocus City Hall begint al vol te raken. De Russische rockband Piknik, rondom de 68-jarige zanger Edmund Sjkljjarski, moet gaan spelen. „Daar beneden gebeurt iets”, zegt een bezoeker dan, zo is te zien op een filmpje van het moment. „Een soort opstootje.”
Wat volgt zijn twintig dodelijke en angstaanjagende minuten. Een vrouwenstem slaakt een ijzige gil. Onderin de zaal rennen mensen heen en weer tussen de rode stoelen. Geweerschoten klinken en de gasten in het filmpje bukken achter de stoelen. Sommigen klimmen over de stoelen richting de uitgang.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/03/25092335/web_250324BUI_Moskou_Aanslag.png)
Crocus City Hall, een concertzaal met ruimte voor meer dan zesduizend bezoekers, werd afgelopen weekend wereldnieuws na de grootste terreuraanslag in Rusland in twee decennia. Vier schutters openden met automatische wapens het vuur op de bezoekers. De Afghaanse tak van de terreurgroepering Islamitische Staat heeft de aanslag opgeëist.
Avondje uit
De terroristen maakten zeker 137 dodelijke slachtoffers. Ook vielen door de aanval 152 gewonden. Het oudste tot nu toe bekende slachtoffer is in de zeventig. Op de dodenlijst staan ook drie minderjarigen.
Het had een gewoon avondje uit moeten zijn voor koppels, vrienden en families. Tien minuten voor aanvang klonk nog een opwarmend muziekje, is te zien op een video die Oleg Sytnikovy aan zijn dochter stuurde. Met zijn vrouw Ljoedmilla zat hij beneden in de zaal bij het podium. Hij zwaait naar de camera. Het is bij hen in de buurt waar de schutters even later binnenkomen. Volgens het Telegramkanaal Baza is het stel nog niet terecht.
Lees ook Waarom werd de bloedige aanslag in Moskou niet verijdeld? Verklaringen van Kremlin wekken scepsis
Meerdere video’s die opduiken zijn genomen vanaf de tribune, bovenin de zaal. Daar vandaan konden mensen in eerste instantie makkelijker ontkomen via de nooduitgangen. Onderin de zaal vluchtten bezoekers richting het podium om weg te komen van de schutters.
De helden van de avond waren de garderobemedewerkers, allen schoolgaande tieners, onder wie Islam Chalilov. „Toen ik mensen op trap en de roltrap zag wegrennen begreep ik dat er een aanval gaande was, toen nam mijn instinct het over”, aldus Chalilov tegenover het Russische videoagentschap Ruply. „Ik schreeuwde ‘mensen, er wordt geschoten’ en wees waar mensen heen moesten gaan.” Volgens Russische media wist hij ruim honderd bezoekers in veiligheid te brengen door ze naar buiten te leiden. Hij ging zelf naar eigen zeggen als laatste het gebouw uit. „Ik wilde zeker weten dat er niemand was achtergebleven.”
Met „een brandbare vloeistof” staken de schutters het gebouw in brand, aldus het Russische onderzoekscomité. Mogelijk gaat het om molotovcocktails. Via de vooringang maakten de daders zich uit de voeten. Het vuur verspreidde zich over een oppervlakte van 13.000 vierkante meter.
Meerdere bezoekers die zich bij de toiletten voor de schutters hadden verstopt, kwamen om het leven door verstikking. De Moskouse straatmuzikant Michail Filippov postte vanuit een van de toiletten in Crocus op zijn sociale mediakanaal VKontakte. In een video zegt hij op de eerste verdieping te zitten en vraagt hij zijn volgers politie en brandweer te bellen.
Brandstichting
Even later staat de ruimte waarin ze zich bevinden zwart van de rook en nemen hij en zijn vriendin een afscheidsboodschap op. „Ik hou van iedereen. Mama, papa, oma, opa. Mijn zus”, zegt hij. „We zijn erg bang”. Het stel besluit ondanks de nog altijd klinkende kogels te gaan rennen en komt bijtijds beneden bij een ambulance. In een nieuwe video maakt Filippov het naar eigen zeggen goed, ondanks „krachtige flashbacks en zwart speeksel en een zware hoest.”
De hele zaal brandde uit en het dak stortte in. Op zondag werd er tussen het puin nog naar lichamen gezocht.
Ik hou van iedereen, mama, papa, oma, opa, mijn zus. We zijn erg bangMichail Filippov overlevende
De dodelijke aanval duurde slechts twintig minuten maar de schok zal nog lang nagalmen in Rusland. Mogelijk in de vorm van een overcorrectie wat betreft veiligheid. In Rusland is er onder andere veel kritiek omdat de vermeende daders pas ver buiten Moskou gearresteerd zijn. Ook klinkt verbazing over het feit dat er geen politie of beveiliging was bij het concertgebouw.
Poetin-getrouwen pleiten nu voor het herinvoeren van de doodstraf. Zoals het hoofd van de Doema-fractie van regeringspartij Verenigd Rusland, die beloofde te gaan werken aan het herinvoeren van de doodstraf voor veroordeelde terroristen.
Doodstraf
De doodstraf werd in Rusland voor het laatst toegepast in 1996. Het Russische Contitutioneel Hof oordeelde in 2009 dat de straf in strijd is met de mensenrechten. Eventuele herinvoering zou ook langs dat Hof moeten.
Het Telegramkanaal Baza, met goede bronnen bij de Russische veiligheidsdiensten, meldt dat de Moskouse politie instructies heeft gekregen om migranten in de stad extra te controleren. Een aantal van de vermoedelijke daders kwam uit Tadzjikistan. Eerdere aanslagen in Rusland resulteerden in repressie en racisme voor migranten uit Centraal-Azië.
Lees ook IS-K: streng islamitische en extreem gewelddadige groep met diepe haat jegens Poetin
Het Kremlin poogt Oekraïne de schuld in de schoenen te schuiven. De Russische geheime dienst spreekt van ‘contacten’ tussen de jihadisten en Oekraïne. Uit een video van The Moscow Times waarin voorbijgangers in Moskou worden geïnterviewd, blijkt dat er Russen zijn die dat aannemelijk vinden. „Gezien de huidige situatie in ons land en de wereld, zou Oekraïne hier wel profijt bij hebben,” zegt een jonge man.
Buiten Crocus City Hall liggen inmiddels duizenden bloemen en knuffels. Russen stonden in de rij om hun steun bij de plek te betuigen. Zondag vond ook een dag van nationale rouw plaats.
