Roy Jakobs: van een begrensde jeugd naar de top van Philips

Hij praat zacht. Met zijn blauwe ogen, onder donkere, opgetrokken wenkbrauwen tot boven zijn bril, kijkt hij zijn gesprekspartner recht aan. Hij is niet van de vlotte quotes, maar treedt snel in detail. Behalve wanneer het belangrijk is om vastberaden te klinken. „We are going to stop at nothing”, zei hij woensdag tegen analisten na opnieuw een forse winstwaarschuwing. „We must, can, and will improve.”

Roy Jakobs, 48 jaar, was nooit eerder de topman van een groot bedrijf. Maar vanaf deze zaterdag is hij de man die Philips uit het slop moet trekken. Het bedrijf dat lang een nationale trots was, maar nu in recordtempo in aanzien daalt. Sinds april vorig jaar daalde de beurskoers met bijna 75 procent. Meer dan 37 miljard euro ging in rook op: het bedrijf is nog maar 13 miljard euro waard.

Al vóór de eerste dag van Jakobs in zijn nieuwe functie werd hem de les gelezen. Op de buitengewone aandeelhoudersvergadering eind september buitelden aandeelhouders over elkaar heen om hem te vertellen wat hij wel, en vooral níét moet doen als nieuwe leider. „Onderschat de verandering die u moet uitstralen niet”, zei Gerben Everts, voorman van de beleggersvereniging VEB. „U heeft beslist geen bruidsschat, maar een schurende erfenis meegekregen. Alstublieft, communiceer open, eerlijk en tijdig. Dat heeft uw voorganger nagelaten.”

Aandeelhouders hekelen dat zij steeds weer te maken krijgen met negatieve verrassingen. De jongste is van afgelopen woensdag, drie dagen voor het aantreden van Jakobs: een stevige winstwaarschuwing, als gevolg van een omzetdaling van 5 procent en een afboeking van 1,3 miljard euro op het bedrijfsonderdeel Respironics, mede door een schikking met justitie in de VS die eraan zit te komen. Dat bedrijfsonderdeel maakt de slaapapneu- en beademingsmachines waar grote kwaliteitsproblemen mee zijn. Eerder was al bijna 900 miljoen uitgetrokken voor de terugroepactie van de apparaten.

Misplaatst optimisme

In de allereerste aanleg had Philips slechts 250 miljoen opzijgezet voor problemen met de machines. Beleggers zagen vaker dat optimisme misplaatst bleek. Ze stoorden zich aan de interviews van bestuursvoorzitter Frans van Houten, die volgens hen de problemen bagatelliseerde. En aan het feit dat het publiek niet van Philips, maar van de Amerikaanse gezondheiswaakhond FDA moest vernemen dat er in het bedrijf al sinds 2015 zorgen waren om de veiligheid van de apparaten. En dat de top van Philips zichzelf ondanks alles – én ondanks een afkeurend advies van zo’n 80 procent van de aandeelhouders – nog bonussen uitkeerde ook.

De nieuwe topman, de jongste ceo ooit van Philips, lijkt voor de buitenstaander uit het niets te komen. Maar analisten zagen Jakobs al jaren als ‘kroonprins’ opklimmen bij het bedrijf. Hij kreeg al op 37-jarige leeftijd de leiding over de tak van Philips in het Midden-Oosten. Een paar jaar later werd hij de hoogste baas van de divisie Personal Health (van de tandenborstels en scheerapparaten). Hij woonde met zijn vrouw en zoons in Lissabon, Dubai en Shanghai.

Zijn loopbaan is turbulent en internationaal, maar de jeugd van Jakobs verloopt heel anders. Tot zijn achttiende woont hij in Kerkrade, waar hij wordt geplaagd door zware astma en allergieën. Het begrenst zijn leefwereld. Buitenshuis spelen gaat niet, omdat zijn lichaam direct allergisch reageert op grassen en schimmels. Bij vrienden spelen gaat ook niet altijd, bijvoorbeeld als ze een huisdier hebben. Als hij langsgaat bij zijn opa en oma, kan hij daar maar een paar uur blijven, omdat hij snel last krijgt van stof. Drie keer in de week krijgt hij immunotherapie. Een affiniteit met gezondheidszorg en de wereld van patiënten wordt daar geboren.

Zijn vader is Duits, zijn moeder Nederlands. Kerkrade was voor hen een mooi compromis aan de grens. Hij werkte als aardbevingsingenieur, zij in de verpleging. Een combinatie van technisch en sociaal die Jakobs later in zijn loopbaan zou opzoeken.

Vanaf zijn puberteit gaat het beter met de gezondheid van Jakobs. Hij haalt veel plezier uit handballen, een sport waarin hij later nog met zijn team kampioen zal worden in de studentencompetitie. Tegenwoordig voetbalt hij (op kunstgras) bij dezelfde club als zijn drie zoons, en woont hij met zijn gezin in Den Haag.

Lees ook: Philips helpt Jula te ademen, maar wat krijgt ze in haar longen?

Huishoudelijke apparaten

Jakobs studeert bedrijfskunde en voltooit in Nijmegen een mba (master bedrijfsmanagement). Na een loopbaan bij onder meer Shell wordt Jakobs aangenomen als hoofd marketing bij Philips Lighting (later het afgesplitste Signify). Hij wordt vervolgens aangesteld als topman in het Midden-Oosten, waar de organisatie slecht draait en de cijfers tegenvallen. Daarna mag hij de divisie van huishoudelijke apparaten vlot trekken, die ook worstelt na een aantal leiderschapswissels. Dan volgt de divisie Personal Health, en wanneer het niet goed loopt bij de divisie Connected Care, is het opnieuw Jakobs die wordt ingevlogen om de boel op te lappen. Dat is waar Jakobs aan het roer staat als de pandemie uitbreekt, en er gesoebat wordt met de Amerikaanse overheid over een grote order beademingsapparaten.

Jakobs omschreef een paar maanden geleden in een interview met MT/ Sprout zijn leidersschapsstijl als een combinatie van een „bold strategie en het verleggen van grenzen”, en „de juiste mensen op de juiste plek” kiezen en „continu respect voor hoe anderen kijken naar de wereld”. Hij wil als leider een duidelijk doel bepalen en mensen aanspreken als het nodig is, en tegelijkertijd „mensgericht” zijn, en oog hebben voor de kwaliteiten van zijn medewerkers. Als personen groeien, dan groeit het bedrijf, is zijn filosofie.

Volgens Philips hoorden zowel Jakobs als zijn voorganger Van Houten in het eerste kwartaal van 2021 pas voor het eerst van de problemen met de slaapapneu-apparaten. Het Amerikaanse dochterbedrijf waar de omstreden slaapapneu-apparaten werden gemaakt en waar de klachten over de machines al jaren bekend waren, viel sinds 2019 onder Jakobs. Hij kreeg daarna een grote rol in de terugroepactie, en was een van de gesprekspartners voor de Amerikaanse gezondheidswaakhond FDA.

Hoewel beleggers zijn benoeming steunen, wekt dit tegelijk ook argwaan. „Is Jakobs onderdeel van de oplossing, of van het probleem?” vroegen zij zich af op de aandeelhoudersvergadering eind september. „Wij hebben ons natuurlijk die vraag ook gesteld”, antwoordde Feike Sijbesma, voorzitter van de raad van commissarissen van Philips. „Ons onderzoek laat zien dat de heer Jakobs onderdeel is van de oplossing.” Sijbesma houdt Jakobs verantwoordelijk voor de „enorme verhoging van de productie van de Dreamstation (vervangende apparaten, red). We hebben er veel meer kunnen maken dan we voor mogelijk hebben gehouden.”

Het patroon bij Philips, volgens beleggers: het wegdrukken van het slechte nieuws, het naar voren brengen van het goede

Het zijn vooral de aandeelhouders die, nadat ze hun geld zagen verdampen, afgelopen tijd stevige kritiek uitten. Maar uiteindelijk zijn het de patiënten en hun naasten voor wie de problemen bij Philips veel dieper ingrijpen. Meer dan vijf miljoen mensen over de hele wereld hebben te maken met de terugroepactie van slaapapneu-apparaten of beademingsmachines. Mark de Hek, van het kantoor SAP advocaten uit Amersfoort, staat zeshonderd van hen bij. Hij zegt dat sommige mensen nog steeds niet weten wanneer hun apparaat aan de beurt is voor vervanging. „Ze zetten elke nacht een masker op waarvan ze niet weten of het gezondheidschade geeft”, zegt De Hek, „Niet weten wanneer ze een nieuw apparaat krijgen, dat drijft mensen tot wanhoop.” Volgens Philips is in Nederland inmiddels meer dan de helft van de apparaten vervangen.

De Hek hoopt onder Jakobs op een „betere, eerlijkere communicatie dan tot nu toe”. Het stoorde hem bijvoorbeeld dat Philips in eerste instantie meldde dat in het tweede kwartaal van dit jaar een doorwrocht onderzoek zou verschijnen naar de schadelijkheid van de apparaten. Maar het onderzoek dat verscheen – waaruit Philips opmaakt dat bij slechts een klein deel van de apparaten schuim kan loskomen dat in de longen kan terechtkomen – bleek nog niet volledig. „Waar wordt precies allemaal vervolgonderzoek naar gedaan?”, vraagt De Hek zich af. „En hoe onafhankelijk is dat? Dat willen patiënten graag weten.”

Allergische reacties

Frans van Houten nam op de aandeelhoudersvergadering van september vast een voorschot op het definitieve onderzoek, door te zeggen dat het vermoedelijk nog dit jaar verschijnt en er gunstig uit lijkt te gaan zien. Dat kon op een allergische reactie rekenen van de beleggersvereniging VEB. „Ik vind dat je dat als topman niet kunt zeggen”, zegt Everts. „Niemand kan het nog lezen, of weet wat de onderzoeksmethode is.” Volgens Everts, die Philips namens beleggers aansprakelijk heeft gesteld voor het beleggersverlies, is het een patroon geweest: het wegdrukken van slecht nieuws, en het naar voren brengen van goed nieuws. Everts: „Dat is naar onze mening funest geweest in deze crisis: er wás middenin de crisis geen goed nieuws. Philips komt uit een conglomeraat, waar veel focus lag op zo goedkoop mogelijk kwalitatief hoogstaande producten maken. Maar een kapotte televisie kun je eenvoudig vervangen. In de gezondheidszorg heb je veel sneller een joekel van een probleem als een product niet goed is.”

Van Houten zei afgelopen februari tegen De Tijd dat hij verwachtte dat de koers snel weer bij zou trekken. „Bij Philips draait 90 procent als een tierelier.” En: „Ik ben ervan overtuigd dat we later dit jaar helemaal anders naar deze situatie kijken.” Jakobs koos op de aandeelhoudersvergadering woensdag voor andere taal: „Ik besef terdege dat we in een grote crisis zitten, waar we zo snel mogelijk uit willen komen.”

Honderden schadeclaims

Op de planning van Jakobs staat het spoedig afronden van de terugroepactie en verbeteren van de kwaliteitscontrole van het bedrijf. Daarnaast wordt een belangrijke volgende vraag: hoe gaan de patiënten gecompenseerd worden? Er zijn honderden claims ingediend, met name in de VS. De schikking die ophanden is met de Amerikaanse justitie staat hier los van.

Verder zijn er de inflatie en grote problemen in de toeleveringsketen, waardoor Philips dit jaar al een tweede winstwaarschuwing moest geven. Tekorten van met name elektronische componenten zoals computerchips en printplaatjes zorgen ervoor dat ziekenhuizen en andere klanten langer moeten wachten op hun bestellingen. „Het valt me op dat Philips hier meer last van heeft dan andere bedrijven die ik volg”, zegt een analist, die alleen anoniem in de krant wil omdat hij de situatie rond Philips onzeker en gevoelig acht. „Dat komt mogelijk door de terugroepactie. De problemen met de toeleveringsketen spelen al een jaar. Heel veel bedrijven begonnen direct hun producten te herontwerpen om minder bloot te worden gesteld aan tekorten. Daar heb ik Philips minder over gehoord.”

Aandeelhouders denken ook dat Philips zich met zo’n lage beurskoers kwetsbaar maakt voor een overname. „We denken dat we stevig, groot en sterk genoeg zijn om op eigen kracht Philips verder vorm te geven”, zei Sijbesma daarover op de aandeelhoudersvergadering. „Maar dat wordt niet alleen door Philips bepaald.”

Toch verwachten analisten dat het zo’n vaart niet zal lopen. In Nederland zijn bedrijven tot op zekere hoogte beschermd tegen een vijandige overname, bijvoorbeeld door een wettelijke bedenktijd, ook wel afkoelperiode genoemd. Moet ik geloven dat er morgen iemand op de stoep staat om ze over te nemen, vraagt Everts zich af. „Vermoedelijk niet in deze fase: je krijgt ook de erfenis mee. De beste bescherming daarna is een betere beurskoers. Het bedrijf moet zorgen dat deze problemen worden opgelost, zo snel mogelijk.”