Op STRP festival kunnen bezoekers leren van de geluiden van de stad

Een kunstinstallatie die je alleen kunt horen, niet kunt zien. Een muur van geluid, een raam. Hoe klinkt dat dan? Het zoemt, het bonkt, het piept. Met de installatie Raumklang onderzoeken kunstenaars Zeno van den Broek en Robin Koek de architectonische kenmerken van een fysieke ruimte en vertalen die naar een hoorbare sculptuur, een kunstwerk dat alleen tussen je eigen trommelvliezen bestaat.

Dat deden ze eerder in een park en in het Amsterdamse Muziekgebouw, maar nu beleeft de bezoeker met koptelefoon de auditieve architectuur van een donkere, vochtige parkeergarage in Eindhoven. Raumklang is namelijk onderdeel van het Eindhovense kunst- en technologiefestival STRP. Dit jaar is het grootste deel van de veertien kunstwerken te zien in de parkeergarage van een voormalig KPN-gebouw in de buurt van het Centraal Station. Daar, tussen de parkeervakken en in lege, hoge ruimtes, is het donker. Uit alle hoeken doemen klanken, stemmen en muziek op. Het thema dit jaar is The Art of Listening.

Dat luisteren kan heel concreet zijn, zoals kunstenaar KMRU laat zien met de soundscape Slowed Cities, een compositie met geluiden van de stad. Wat kunnen we leren over de stad, als we er alleen naar kunnen luisteren? De toeterende auto’s, het geklik van hoge hakken op de stoeptegels, optrekkende motoren, een trein die over de rails dendert. Al snel valt op dat door industriële revoluties een stad is ontstaan die naast een incidenteel fluitende vogel bijna volledig uit menselijk geluid bestaat.

Lees ook: Op festival STRP is de kunst ‘digital born’

Vulkaanuitbarsting

Hoe anders is dat in het werk van Pablo Sanz. In een compleet verduisterde kamer in een leeg winkelpand staat een tiental stoelen. Door je ogen te sluiten – er liggen slaapmaskers klaar – en een koptelefoon op te zetten, word je ondergedompeld in een uitbarsting van de Cumbre Vieja-vulkaan op La Palma in 2021.

Voor het audiowerk Earthing deed Sanz tijdens de laatste week van de 85 dagen durende uitbarsting veldwerk op het Spaanse eiland. Onwillekeurig doet het geluid van de uitbarstende vulkaan denken aan een opstijgend vliegtuig of een instortend flatgebouw – door de mens mogelijk gemaakte geluiden – maar dit werk moedigt de luisteraar juist aan om aandacht te hebben voor het geluid van de aarde die rommelt, borrelt en trilt.

Andere kunstwerken op STRP gaan in meer abstracte zin over luisteren, zoals de installatie Offset: Time Theft as Avoided Emissions van kunstenaars Tega Brain en Sam Lavigne. In één van de ruimtes in de parkeergarage is een kantoor ingericht, ‘Welcome to the team!’ staat op de computerschermen. Het idee: als bezoeker word je in real time via een telefoon verbonden met een medewerker van een olie-, gas- of mijnbouwbedrijf en iedere seconde die je hen van hun werk houdt, bespaar je (volgens de berekeningen van de kunstenaars) 199 kilogram CO₂-uitstoot. Dat is ongeveer evenveel als een enkeltje Amsterdam-Marrakesh.

Kapitalistische status quo

De gedachte erachter is dat de installatie Offset een alternatief biedt voor de compensatiemarkt rondom klimaatverandering: de manieren waarop we denken klimaatverandering te kunnen compenseren met het planten van bomen na het maken van een vliegreis, bijvoorbeeld. Door dat te doen wordt de kapitalistische status quo in stand gehouden, stellen de kunstenaars, omdat het probleem buiten iemands eigen consumptiegedrag geplaatst wordt: naar iemand anders, iets anders, of naar toekomstige generaties.

Ook die jonge generatie laat van zich horen op STRP. In de virtualreality-film What a time to be alive vertalen studenten van het educatief programma van STRP in samenwerking met kunstenaar Iris van der Meule de machteloosheid die ze voelen over de toekomst en het klimaat. Wat kun je doen als individu? Met memes en grappige verhaaltjes in een Minecraft-achtige setting proberen ze de moed erin te houden.