Onversneden liefde voor het boek, bezongen in een prachtstrip

Het is een stille frustratie van veel stripliefhebbers. Dat anderen een onderscheid maken tussen strips en gewone boeken – en daar voor het gemak alle genres onder scharen, van kookgidsen tot moppenboekjes. Alsof strips ongewoon zijn. Alsof stripboeken lezen niet ook gewoon lezen is. Zoals de onlangs verschenen uitmuntende strip van het Franse duo Wilfrid Lupano en Léonard Chemineau, die gaat over één van de grootste bibliotheken uit de wereldgeschiedenis: die van het ooit zo machtige kalifaat van Córdoba. Een bibliotheek vol handgeschreven, gewone boeken.

De boekenezel van Córdoba speelt aan het einde van de tiende eeuw. Het Moorse kalifaat van Córdoba wankelt, de cultuurminnende kalief Al-Hakam II, uit de dynastie der Omajjaden, is net onder verdachte omstandigheden overleden. Zijn vurige wens om van Córdoba een culturele hoofdstad te maken, naar voorbeeld van Byzantium en Bagdad, stuitte op steeds meer weerstand. Religieuze facties binnen het islamitische rijk hebben niet veel op met de wereldlijke boeken, omdat die de mens aanzetten tot dwalingen. Uiteindelijk hoeft er maar één boek gevolgd te worden, de rest is ballast.

Al-Hakams zoon, Hisham II, is pas elf als hij zijn vader opvolgt. Grootvizier Al-Mansur staat hem bij, maar verkwanselt het erfgoed, ten faveure van de orthodoxen. Alle boeken worden op de brandstapel gekieperd. De bevlogen bibliothecaris Tarid, een eunuch, probeert te redden wat er te redden valt: hij wil een immense stapel boeken in veiligheid brengen, met alle gevaren van dien.

Zinderende lofzang

Tarid krijgt hulp van Loebna, een kopiiste, en van Marwan, een schelm die niet wil deugen, maar wel toevallig een muilezel heeft. Gedrieën vluchten ze, op de hielen gezeten door de troepen van de grootvizier. Deze achtervolging beslaat het grootste deel van het verhaal. Het zijn vooral de anekdotes en gesprekken tijdens de vlucht die indruk maken. Loebna en Tarid leven voor de bibliotheek en proberen de nietlezer Marwan te overtuigen van het nut van boeken – en van lezen. Inderdaad, de vertaalslag naar nu ligt voor de hand, het ligt er zelfs duimendik bovenop.

De boekenezel van Córdoba is een zinderende lofzang. De Franse scenarist Lupano (van Alim de Leerlooier en Krasse Knarren) vindt de perfecte balans tussen avontuur en onversneden liefde voor het boek. De verhalen onderweg gaan over kennis, schoonheid en verbeeldingskracht. Ook de historisch accurate setting draagt bij aan de kracht van de vertelling. Ronduit fraai is het getekende nawoord waarin de wandaden van Al-Mansur in historisch perspectief worden geplaatst. Na hem waren het bijvoorbeeld paus Gregorius IX, Hulagu Khan en de aartsbisschop van Toledo. En niet eens zo lang geleden het Vaticaan, Hitler, Stalin, Mao, Boko Haram. Het is van alle tijden.

Geweldige dienst

Ondanks de historische thematiek en de dramatische gebeurtenissen, is het geen zware kost. De auteurs verstoppen genoeg ironische plagerijtjes en prettige slapstick in de klassiek uitgewerkte strippagina’s. Want hoewel Marwan vaak het onderspit delft, als onbelezen klungel, weet hij zijn twee wat wereldvreemde metgezellen toch iets over het gewone leven te leren: ze weten nauwelijks wat er zich buiten de muren van de bibliotheek afspeelt. Niet alles vind je immers in boeken terug.

Met De boekenezel van Córdoba bewijzen Lupano en Chemineau de strip een geweldige dienst. Het onderhoudt, informeert en zet de lezer aan het denken. Wij kunnen lezen wat we willen; door te zien welke gevaren de mens in de loop der eeuwen heeft getrotseerd om juist dat mogelijk te maken, kijken we anders naar het boek – al is het maar voor even. Dan zien we dat zelfs gewone boeken niet zo gewoon zijn als ze lijken.