Hoe Ajax in een permanente staat van crisismanagement kwam

Gasten van het Conservatorium Hotel in Amsterdam zien op maandagavond 29 augustus 2022 een klein gezelschap druk overleg voeren in het restaurant. Ze spreken Engels, af en toe staat er iemand op, telefoons gaan voortdurend. Een van de mannen aan tafel is een Argentijnse voetbalmakelaar. Een andere man – 37 jaar, groot horloge, dure kleding – vertegenwoordigt Ajax.

Zijn naam is Milos Malenovic, zaakwaarnemer van Ajax-coach Alfred Schreuder en aanvoerder Dusan Tadic. Malenovic is niet in dienst van Ajax. Toch regelt hij deze zomer vanuit het luxueuze Conservatorium Hotel, zijn huiskamer als hij in Amsterdam is, allerlei transferzaken voor de club.

Ook deze avond is Malenovic aan het werk. Hij bemiddelt in de transfer van de Argentijn Lucas Ocampos naar Ajax. De deal is bijna rond. De 28-jarige aanvaller van Sevilla FC ziet een overstap wel zitten, Schreuder is enthousiast en Ajax-directeur Edwin van der Sar is bereid de vraagprijs van 20 miljoen euro te voldoen. De volgende avond zal Ocampos met zijn familie naar Amsterdam vliegen en een contract tekenen voor vier jaar.

Nog geen 24 uur later is iedereen boos op elkaar. Terwijl Ocampos met vrouw en kinderen op Schiphol staat, komt Ajax terug op zijn besluit. De commissarissen zijn niet vooraf geïnformeerd over de transferbedragen en vinden Ocampos veel te duur. Ze blokkeren de deal.

Ocampos, die uiteindelijk gehuurd wordt om de patstelling te doorbreken, zal een half jaar later gedesillusioneerd terugkeren naar Sevilla. Hij heeft nauwelijks gespeeld. Een „goedbetaalde vakantie” noemt hij zijn verblijf in Amsterdam. Het avontuur heeft Ajax naar schatting 7 miljoen euro gekost.

De miscommunicatie rond Ocampos vormt het sluitstuk van een hectische transferzomer waarin Ajax de controle over zijn technisch beleid verloor. Hoe kan dat een grote, beursgenoteerde onderneming als Ajax, met ervaren bestuurders, overkomen? Waarom betrekt de club de zaakwaarnemer van de trainer bij haar transferbeleid? En wiens belang dient hij?

De miscommunicatie rond Ocampos vormt het sluitstuk van een hectische transferzomer waarin Ajax de controle over zijn technisch beleid verloor

NRC reconstrueerde wat er achter de schermen bij Ajax gebeurde sinds het plotselinge vertrek van directeur voetbalzaken Marc Overmars vanwege seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daaruit komt het beeld naar voren van een club die, gewend geworden aan succes, te laat inzag hoe afhankelijk ze was geworden van de kennis en contacten van een persoon. En die sindsdien in een permanente staat van crisismanagement verkeert.

Of zoals een bron uit de clubleiding het omschrijft: „We zijn nog steeds bezig de rotzooi van Overmars op te ruimen”.

De wereld van Overmars

Tientallen zilveren schalen sieren de wanden, gewonnen door Ajax-jeugdelftallen. Dat is wat Ajax wil uitstralen: de beste zijn. De landstitel als norm, van jongs af aan. Het is hier, in de bestuurskamer op trainingscomplex De Toekomst, waar directeur voetbalzaken Marc Overmars uren doorbrengt aan een ovale tafel met clubembleem. Hoewel hij niet bekendstaat als liefhebber van besprekingen, moet hij regelmatig aanschuiven voor vergaderingen met directie en raad van commissarissen. Bekertje koffie in de hand, agenda op tafel.

De kunst is hem bij het gesprek te houden. De commissarissen, van wie het merendeel met een achtergrond in het internationale bedrijfsleven, moeten zijn gedachten over voetbaltechnische zaken soms bijna uit hem trekken. Leg op tafel wat je denkt. Wat zijn je plannen voor transfers? Hoe zie je de samenstelling van het eerste elftal op termijn? Welke jeugdspelers komen er door? Hij weet het allemaal wel, maar het zit vooral in zijn hoofd. En in zijn telefoon.

Met een laptop wordt Overmars, die transfers van tientallen miljoenen sluit, zelden gezien. Contact met zaakwaarnemers over spelers gaat in steekwoorden, veelal per WhatsApp. Wat kost hij? Salariseisen? Het kan soms even stil blijven – maar meestal komt het rond. Iedereen weet: met hem moet je zaken doen bij Ajax.

Marc Overmars in november 2021. Foto Maurice van Steen / ANP

Hoe de gevierde dealmaker precies opereert, is moeilijk na te gaan voor de clubleiding. Aan verslaglegging doet Overmars, die dyslectisch is, nauwelijks. Met wie is er contact geweest? Hoe is dat contact verlopen? Zijn er clausules? Soms zijn die in contracten vastgelegd. Vaak zijn het informele toezeggingen aan zaakwaarnemers en spelers, bijvoorbeeld over een bedrag waarvoor iemand mag vertrekken. Die afspraken zijn alleen bij Overmars bekend.

Intern klinkt de kritiek dat algemeen directeur Edwin van der Sar hem daar op moet wijzen, maar hem laat begaan. Onder aansporing van de toezichthouders wordt uiteindelijk werk gemaakt van professionelere rapportages. Maar dat gebeurt, achteraf gezien, te laat.

Hoewel eigengereid en zuinig in de communicatie, wordt Overmars’ vakmanschap geprezen. Groot internationaal netwerk, neus voor talent, geslepen onderhandelaar. Hij vertrouwt op zijn scouts, kan goed overweg met coach Erik ten Hag, weet hoe hij een ploeg kan opbouwen en slaagt erin sleutelspelers te behouden. Het leidt in 2019 tot de halve finale van de Champions League, met vette transferresultaten als gevolg – 73 miljoen euro dat boekjaar, 85 miljoen het jaar erop.

Aan verslaglegging doet Overmars, die dyslectisch is, nauwelijks. Met wie is er contact geweest? Hoe is dat contact verlopen? Zijn er clausules?

Wat Ajax kwetsbaar maakt, is dat die vaardigheden van Overmars niet verankerd zijn in de organisatie. De afhankelijkheid bij zo’n specifieke, cruciale functie is een risico, realiseert de rvc. Wat als hij vertrekt? Met de opmars van Ajax, staat hij er goed op in Europa. Najaar 2021 is Newcastle United geïnteresseerd. Met een sterk verbeterd contract en een tekenbonus van 1,25 miljoen euro legt de rvc Overmars tot juli 2026 vast. Op de achtergrond wordt oud-speler Klaas Jan Huntelaar intern opgeleid, zodat hij het op termijn eventueel kan overnemen. De toekomst lijkt gewaarborgd.

Daarmee is de clubleiding er nog niet. Onder de glanzende motorkap is een omvangrijke, vertakte organisatie gegroeid die in tien jaar tijd is verdubbeld tot bijna 450 fte. Er zijn specialisten bijgekomen, afdelingen opgetuigd, zoals vrouwenvoetbal en sportwetenschap en data-analyse. Zo’n 225 medewerkers vallen onder Overmars, van spelers met een jeugdcontract tot de hoofdtrainer.

Alleen: Overmars is een dealmaker, geen manager. Dat beseft hij zelf ook. „Niet te doen”, zegt hij in 2019 tegen NRC over alle gesprekjes met, inmiddels, zo’n honderd contractspelers. De voetbalorganisatie moet verstevigd. Technisch manager Gerry Hamstra gaat hem, vanaf april 2021, ondersteunen bij talentvolle jeugdspelers om meer lijn te brengen in hun ontwikkeling. En hij helpt hem bij de administratie rond transfers. Zo kan Overmars zich richten op waar hij goed in is: het spelersbeleid van het eerste elftal.

De internationaal toonaangevende jeugdopleiding heeft Overmars ondertussen laten versloffen, volgens betrokkenen binnen de club, evenals ondersteunende technische afdelingen. Binnen de verschillende disciplines – scouting, fysiek, medisch, video-analyse, mentale begeleiding, wetenschap en data-analyse – is veel kennis en worden goede dingen opgezet. Maar de onderlinge afstemming laat te wensen over. Specialisten zijn geïsoleerd geraakt door het gebrek aan samenhang.

Daar valt nog een wereld te winnen. Om het ‘Ajax van de toekomst’ op topniveau te krijgen, bereidt de rvc vanaf 2022 een nieuw te creëren directiefunctie voor: chief sports officer. Op papier lijken alle plannen goed uitgedacht. Ajax maakt zich klaar voor een nieuw tijdperk, in de veronderstelling dat hun belangrijkste schakel bij de club blijft. Tot er op 6 februari 2022, om 23.31 uur, een persbericht wordt verstuurd dat de club op z’n kop zal zetten.

Een polderoplossing

De stemming is goed aan het begin van de middag op een zonnige lentedag op het terras van restaurant Dauphine in Amsterdam-Oost. Ondernemer Alex Kroes en Leen Meijaard, president-commissaris van Ajax, ontmoeten elkaar voor het eerst, een donderdag eind maart 2022. Kroes vertelt over zaakwaarnemersbureau SEG, dat hij met een jeugdvriend oprichtte. Meijaard haalt herinneringen op uit zijn tijd als bestuurder bij de Amerikaanse vermogensbeheerder BlackRock, waar hij over miljarden ging.

Nu zijn ze druk met andere zaken. Kroes verkocht zijn aandelen in SEG en is met dat geld in voetbalclub Go Ahead Eagles gestapt. Meijaard heeft als voorzitter van de raad van commissarissen zijn handen vol aan Ajax. Zeker na het vertrek van directeur voetbalzaken Overmars, begin februari, vanwege grensoverschrijdende berichten aan vrouwelijke collega’s. Ajax oriënteert zich op een opvolger en misschien is die job wel iets voor Kroes. Hoewel geen ervaring als technisch directeur, heeft hij een groot netwerk, kan hij deals sluiten en kent hij de club – hij speelde tien jaar in de jeugd.

Kroes (47) wil wel, Ajax is zijn club. Het helpt dat hij kan rekenen op de steun van AFC Ajax, de vereniging waarvan Kroes lid is en die grootaandeelhouder is van de profclub. Na een goed gesprek spreken ze af contact te houden. Plan is om in de zomer een nieuwe directeur voetbalzaken te presenteren, van belang omdat de interesse voor Ajax-spelers dan groot zal zijn.

Alex Kroes, voormalig aandeelhouder van Go Ahead Eagles, werd gepolst door Ajax voor de functie van technisch directeur. Foto Sake Elzinga

„We zijn echt serieus geïnteresseerd”, appt Meijaard een week na het gesprek aan Kroes. Dat hij bij Danny Blind op de koffie mag, onderstreept dat. Oud-verdediger Blind is de ‘voetbaltechnische commissaris’, al heeft hij die taak tijdelijk neergelegd omdat hij assistent is bij Oranje. Toch is het belangrijk dat ze elkaar spreken, het is de bedoeling dat Blind na het WK in Qatar terugkeert bij Ajax. Dan moeten ze met elkaar overweg kunnen.

Kroes geeft zijn visie op Ajax, hoe hij de functie zou inrichten en discussieert over de invulling van de selectie. „Een goede kandidaat”, laat Blind aan Meijaard weten.

Meijaard appt Kroes dat hij op korte termijn ook een gesprek met algemeen directeur Edwin van der Sar zal regelen. Van der Sar, die Kroes niet goed kent, laat het volgens betrokkenen een beetje in het midden of hij voor of tegen zijn komst is. Wel merken mensen die met hem werken dat de oud-doelman wantrouwig kan zijn, niet makkelijk mensen naast zich duldt. Eerder sneuvelde operationeel directeur Rutger Arisz, van wie de bedoeling was dat hij boegbeeld Van der Sar zou ondersteunen bij lastige dossiers.

Wanneer uitlekt dat de club met Kroes in gesprek is, waarschuwt een spelersmakelaar de top van Ajax: niet doen, Kroes zou volgens diegene „onbetrouwbaar” zijn, horen ze bij de club. Het illustreert de gevoeligheid rond zijn verleden als spelersmakelaar, een wereld van afgunst en aftroeven.

Toch appt Meijaard begin april aan Kroes: „We praten met niemand anders.” Eerder werd Jordi Cruijff gepolst – die bedankt – en ging Ajax met hulp van een headhuntersbureau op zoek naar buitenlandse kandidaten.

Zonder dat Kroes duidelijk wordt waarom, komen zijn gesprekken met de club in de loop van april stil te liggen. Een afspraak met Van der Sar blijft uit. Die heeft er inmiddels een prioriteit bij gekregen. Erik ten Hag vertrekt naar Manchester United, Ajax moet op zoek naar een nieuwe trainer.

Kroes vraagt zich af waarom het zo lang duurt, of er misschien weerstand is tegen zijn komst. Op 12 mei laat hij Meijaard weten dat hij op de site van Go Ahead Eagles wil aankondigen dat hij zijn aandelen verkoopt en stelt voor te vermelden dat hij in gesprek is met Ajax. Dat valt verkeerd bij Meijaard, die zich onder druk gezet voelt.

Zonder dat Kroes duidelijk wordt waarom, komen zijn gesprekken met de club in de loop van april stil te liggen

„Doe me een lol, en zeg helemaal niets over Ajax”, appt hij Kroes die dag. „Zo gooi je je eigen glazen in.” Hij benadrukt dat het zijn eigen keuze is dat hij zijn aandelen verkoopt.

Later die middag ontploft het, als bekend wordt dat Alfred Schreuder in het nieuwe seizoen Ten Hag opvolgt – nadat Ajax eerst Feyenoord-coach Arne Slot zonder succes polst. Kroes weet genoeg. Bij de keuze voor Schreuder is hij niet betrokken, terwijl hij straks mogelijk met hem moet samenwerken. Na bijna twee maanden pingpongen trekt hij zich teleurgesteld terug.

Hij is niet de enige die bedankt. Ajax informeert bij onder anderen Michael Edwards van Liverpool en Christoph Freund van Red Bull Salzburg of ze interesse hebben in de functie van technisch directeur. Maar buitenlandse kandidaten vinden Ajax als opleidingsclub die veel transfers doet weliswaar interessant, maar de Nederlandse competitie te klein.

Zo staat Ajax vlak voordat de transfermarkt opengaat nog altijd met lege handen. Een logische optie is om technisch manager Gerry Hamstra te promoveren. Maar dan moet hij, zoals gebruikelijk bij directieleden van beursgenoteerde ondernemingen, voor vier jaar worden benoemd. Dat durft de clubleiding niet aan. Hij moet zich eerst bewijzen.

Ze kiezen voor een polderoplossing. Hamstra en Huntelaar zullen tijdelijk het technisch management vormen, onder supervisie van Van der Sar.

Die krijgt daarmee een zware dubbelfunctie, in een voor hem turbulente fase van zijn carrière. Na het vertrek van goede vriend Overmars zien mensen in zijn directe omgeving dat hij zwaar aangeslagen is. Een week na het grote nieuws hakkelt Van der Sar zich door tv-interviews, hoewel hij uitgebreid heeft geoefend met de woordvoerder van de club. De Ajax-directeur is niet alleen boos op Overmars, maar ook verbijsterd dat het grensoverschrijdende gedrag zo dichtbij, onder zijn leiding, kon gebeuren.

Ook met Van der Sar in topvorm is de gekozen constructie wankel. Het duo Hamstra en Huntelaar krijgt geen direct mandaat over transfers en heeft met Van der Sar een directeur die er niet om bekendstaat strak de regie te nemen.

De keuze zal Ajax de hele transferzomer achtervolgen.

Van links naar rechts: commercieel directeur Menno Geelen, algemeen directeur Edwin van der Sar en technisch manager Gerry Hamstra. Foto Gerrit van Keulen / ANP

De schaduwdirecteur

De nieuwe coach Alfred Scheuder komt niet alleen. Het valt medewerkers van Ajax op dat rond de velden en in de kantine van trainingscomplex De Toekomst regelmatig een man rondloopt met een zongebruind gezicht, kort zwart haar boven opgeschoren slapen en een modieus baardje op zijn kin. Hij is druk aan het bellen, overlegt met Alfred Schreuder of gaat het kantoortje binnen van technisch managers Gerry Hamstra en Klaas Jan Huntelaar.

Wat hij daar precies doet blijft gissen voor de meeste mensen binnen de club. Maar het is duidelijk dat Milos Malenovic, zaakwaarnemer van Schreuder en aanvoerder Dusan Tadic, niet in Amsterdam is om een eenvoudige contractverlenging of salarisverhoging uit te onderhandelen.

In Nederland is spelersmakelaar Malenovic een onbekend gezicht. Behalve Tadic heeft zijn bedrijf Soccer Mondial geen spelers in de Eredivisie. Als ergens nog herinneringen aan hem leven, dan is het in het noorden van het land. De Zwitser, geboren in Belgrado en opgegroeid in Zürich, beëindigt op 26-jarige leeftijd zijn bescheiden voetbalcarrière na twee seizoenen als wisselspeler bij FC Emmen en BV Veendam. Hij scoort in Nederland acht keer.

Malenovic rendeert beter buiten het veld. In de coulissen van het topvoetbal, waar spelers handelswaar zijn en miljoenentransfers soms binnen een paar telefoontjes worden geregeld. Daar draait het om contacten, om lef ook, en om een feilloos gevoel voor waar de ruimte ontstaat om zaken te doen. Malenovic ziet die ruimte voor het eerst bij de club waar hij de jeugdopleiding doorliep: Grasshopper uit Zürich.

In Nederland is spelersmakelaar Malenovic een onbekend gezicht. Behalve Tadic heeft zijn bedrijf Soccer Mondial geen spelers in de Eredivisie

Grasshopper is met 27 kampioenschappen de grootste club van Zwitserland, maar het is vergane glorie. De laatste landstitel dateert uit 2003, sindsdien is het er onrustig. ‘Chaos zonder einde’, kopt de Zwitserse krant Blick enkele jaren geleden boven een artikel waarin ze de recente clubhistorie optekent.

Trainers maken een seizoen zelden af. Beroemde advocaten, bankiers, ondernemers en architecten wisselen elkaar af als directeuren en eigenaren bij het chique Grasshopper. Niemand houdt het langer dan een paar jaar vol. Iedereen vertrekt met ruzie. Ondertussen worden de resultaten – en de financiën – elk seizoen slechter, totdat de club in 2019 zelfs degradeert.

Op dat moment is Malenovic al uitgegroeid tot misschien wel de bekendste spelersmakelaar van Zwitserland – in elk geval de meest omstreden. Grasshopper blijkt de perfecte omgeving voor de ambitieuze jonge zaakwaarnemer om zijn carrière een vliegende start te geven.

Als voormalig jeugdspeler kent hij er veel mensen, ook in de leiding, en in de zomer van 2012 slaat hij zijn eerste grote slag. Hij bemiddelt in de transfer van zijn jeugdvriend Veroljub Salatic naar Grasshopper. Met aanvoerder Salatic, eveneens een kind van de club en een grote naam in het Zwitserse voetbal, heeft Malenovic de belangrijkste speler in de kleedkamer van Grasshopper.

Al snel wisselen ook veel van zijn teamgenoten van agent. Ze kiezen voor Malenovic, volgens verschillende bronnen flink aangemoedigd door Salatic en de technisch directeur van Grasshopper, met wie Malenovic close is.

De zaakwaarnemer loopt dan weer dagelijks rond bij de club waar hij eerder op het veld stond. Door het grote aantal spelers dat hij vertegenwoordigt en de korte lijntjes met het management, krijgt hij bovendien een belangrijke stem in het transferbeleid. De ‘huismakelaar’ van Grasshopper wordt hij genoemd, of de ‘schaduwdirecteur’.

Milos Malenovic (rechts) als speler van Veendam. Foto ANP

Het is een gouden positie voor een zaakwaarnemer. Volgens een intern document, ingezien door NRC, is Malenovic in zeven jaar tijd betrokken bij ten minste negentien transfers van Grasshopper. Daarmee zou hij omgerekend zo’n 6,6 miljoen euro hebben verdiend, waarbij zijn commissie in sommige deals opliep tot meer dan 30 procent. Een fee van 5 tot 10 procent geldt in de branche als gebruikelijk.

NRC was in Zürich en sprak met vier voormalige directeuren van Grasshopper die direct met Malenovic hebben gewerkt. Twee van hen zien hem als intrigant die de club miljoenen euro’s heeft gekost. De anderen zien zijn invloed vooral als gevolg van het zwakke bestuur bij de club.

Over één ding zijn ze het allemaal eens: de macht van Malenovic bij Grasshopper is een probleem. Zijn belangen zijn niet dezelfde als die van de club.

Hij is uit op handel en wil de carrières van zijn spelers vooruit helpen, Grasshopper moet doen wat goed is voor de sportieve en financiële toekomst van de club. Dat kan botsen, als een contract niet wordt verlengd bijvoorbeeld, bij de keuze iemand wel of juist niet te (ver)kopen, of wanneer het niet botert tussen de coach en een speler van Malenovic. „We moesten de club minder afhankelijk van hem maken”, zegt Manuel Huber, algemeen directeur van Grasshopper tussen 2015 en 2019.

In 2014 is duidelijk geworden waarom dat noodzakelijk is. Malenovic’ belangrijkste speler, Salatic, krijgt ruzie met de Duitse trainer Michael Skibbe. Vervolgens beginnen Salatic en Malenovic een stille campagne tegen de coach en het clubbestuur, valt op te maken uit een gelekte brief van Grasshopper aan zijn aanvoerder.

Volgens een intern document, ingezien door NRC, is Malenovic in zeven jaar tijd betrokken bij ten minste negentien transfers van Grasshopper

De club verwijt het duo een „totaal gebrek aan loyaliteit” en eist van Malenovic dat hij per direct stopt met „zijn acties (e-mails, sms’jes, gesprekken met spelers van Grashopper) bedoeld om het gezag van de trainer en het bestuur te ondermijnen”. Er volgt een schorsing, een rechtszaak en niet veel later besluit de club zijn aanvoerder te verkopen. Daarmee is Malenovic zijn belangrijkste troef in de kleedkamer kwijt.

Vijf jaar later is zijn rol bij Grasshopper helemaal uitgespeeld. Na een conflict met de directie kondigt de club in 2020 aan „per direct iedere samenwerking met Malenovic te beëindigen”. Malenovic is het niveau-Grasshopper dan al ontstegen. Hij heeft bemiddeld in grote internationale transfers en behartigt de belangen van spelers bij clubs in Duitsland, Italië, Rusland, Nederland en Turkije. Tadic is de bekendste. Malenovic strikt hem in zijn laatste jaar bij Southampton, vlak voor zijn overstap naar Ajax.

Wat maakt hem succesvol? „Hij is slim, communiceert soepel en spreekt minstens vijf talen”, zegt Manuel Huber. „En hij is altijd aan het werk. Malenovic is ’s ochtends in Parijs, ’s middags in Sevilla en ’s avonds in Moskou.”

Of in Amsterdam.

De overgave

In de vergaderruimte op De Toekomst waar jeugdspelers hun contract tekenen staan vier woorden op de muur: Ajax for the future. De slogan zegt iets over wat Ajax wil zijn: een club waar talent tot bloei komt. Een club ook met een plan voor de lange termijn in een wereld waar de stemming wordt bepaald door de wedstrijd van gisteren.

Dat plan zit verpakt in wat ze bij Ajax de compositie noemen en die wordt samengesteld door de scouting en de technische leiding. De compositie is, simpel gezegd, een weergave van de opstelling van het eerste elftal, aangevuld met fictieve ‘schaduwelftallen’ van eventuele vervangers. Dat kunnen jeugdspelers zijn, of voetballers van andere clubs, bij voorkeur jonge talenten die Ajax later met winst kan doorverkopen. Grote aankopen zijn in Amsterdam traditioneel de uitzondering. Zo blijft de club financieel gezond én op topniveau, is de gedachte.

Wat de waarde is van zo’n compositie blijkt tijdens de zomermaanden, als de transfermarkt is geopend. In die periode navigeren clubs in de mist. Prijsvorming is ondoorzichtig, beschikbare informatie op zijn best gekleurd, meestal afkomstig van tussenpersonen met onduidelijke belangen. Een speler die je op het oog hebt, kan morgen zijn verkocht aan een andere club. Te snel toeslaan geeft het risico dat je te veel betaalt of een beter alternatief misloopt.

Om te krijgen wat het wil, moet Ajax snel kunnen beslissen, scenario’s hebben uitgedacht, voorbereid zijn.

Een speler die je op het oog hebt, kan morgen zijn verkocht aan een andere club. Te snel toeslaan geeft het risico dat je te veel betaalt of een beter alternatief misloopt

Tot diep in de zomer wekt Ajax de indruk van een club die moeiteloos zijn weg vindt op de transfermarkt. Basisspelers Ryan Gravenberch (18,5 miljoen euro) en Sébastien Haller (31 miljoen) worden verkocht en half juli vertrekt Lisandro Martínez voor 57 miljoen naar Manchester United. Technisch managers Klaas Jan Huntelaar en Gerry Hamstra hebben ‘het onderste uit de kan’ gehaald voor de verdediger die eerder voor 7 miljoen euro was aangetrokken, schrijft De Telegraaf.

Tegelijkertijd krijgt Ajax applaus voor de slagvaardigheid waarmee het vervangers haalt. Steven Bergwijn, Owen Wijndal, Calvin Bassey, Francisco Conceicao en Brian Brobbey worden kort na elkaar gepresenteerd. Totale kosten: een slordige 90 miljoen euro. ‘Ajax bouwt aan nieuwe succesploeg’, kopt Voetbal International medio juli. De club „schittert buiten het veld” volgens het weekblad, dat „alle puzzelstukjes” op hun plek ziet vallen.

De Engelse verdediger Calvin Bassey kwam voor 23 miljoen euro over van Rangers FC. Foto Maurice van Steen / ANP

Achter de schermen is de stemming minder optimistisch. Over Wijndal, die Ajax 10 miljoen kost, zijn grote twijfels. Van de verdediger van AZ zijn talloze scoutingrapporten, zowel bij Ajax als bij het Nederlands elftal. Die zijn kritisch, vooral over zijn verdedigende kwaliteiten. Blind, die als assistent-trainer van Oranje inzicht heeft in de scoutinganalyses en op de achtergrond contact houdt met leidinggevenden bij Ajax, laat blijken dat hij de aankoop onverstandig vindt. Maar hij beseft dat zijn mening op dit punt weinig gewicht heeft: zijn zoon speelt op dezelfde positie als Wijndal.

Belangrijker: Ajax heeft veel verdiend aan Martínez, maar de club ziet zijn vertrek niet aankomen. Ajax is overvallen, klinkt het intern. De alternatieven op de schaduwlijst zijn jong en onervaren. Daar neemt coach Alfred Schreuder geen genoegen mee.

Zo komt de club uit bij Bassey van Rangers FC. Scouts van Ajax hebben hem nooit live gezien. Ze moeten halsoverkop videobeelden analyseren en twijfelen aan zijn technische vaardigheden. Toch betaalt Ajax 23 miljoen voor de Engelse verdediger.

De onvrede gaat verder dan een enkele transfer. De samenwerking klopt niet, de hiërarchie is onduidelijk, de compositie niet goed. Technisch managers Hamstra en Huntelaar moeten veel afstemmen met Van der Sar, die de taken van Overmars waarneemt, maar die als algemeen directeur en internationaal boegbeeld ook veel andere verplichtingen heeft.

Scouts voelen zich gepasseerd, de raad van commissarissen klaagt dat ze steeds moet vragen om informatie. Tegelijkertijd vreest Schreuder met een uitgekleed team aan het seizoen te moeten beginnen en eist versterkingen.

Wat niet helpt: informatie over transferonderhandelingen ligt snel op straat, zelfs als die maar in kleine kring bekend is. Het komt voor dat de commissarissen van Ajax in een call met de directie, de trainer en het technisch management akkoord geven voor een transfer, om dat besluit minuten later op internet te lezen.

Gek worden ze ervan. De frustratie zit zo diep dat de directie besluit Hoffmann Bedrijfsrecherche in te huren om het lek te zoeken. Iedereen levert zijn telefoon in, vergaderruimtes worden gecheckt op afluisterapparatuur – het levert niets op.

Alleen Milos Malenovic is in zijn element. Ajax moet improviseren, en dat is de specialiteit van de Zwitser. Hij heeft de internationale contacten die Hamstra en Huntelaar missen, de ervaring als dealmaker ook. In het Conservatorium Hotel bereidt hij deals voor en ontmoet hij zaakwaarnemers van spelers die Ajax op het oog heeft. „Het leek wel of hij namens Ajax sprak”, zegt een spelersagent die bij Malenovic op de koffie ging.

Dat is ook zo. Ajax heeft Malenovic, zonder daar ruchtbaarheid aan te geven, tijdens de zomermaanden ingehuurd als adviseur. Niet voor een specifieke transfer, wat wel eens vaker voorkomt, maar voor de hele transferperiode. Hij krijgt daarvoor een vaste fee (hoogte onbekend), Ajax betaalt hem geen commissie voor de transfers waarin hij bemiddelt. Zo denkt de club te voorkomen dat hij zijn eigen belangen najaagt. Malenovic heeft Ajax alleen maar geholpen, zegt Schreuder later op een persconferentie, „dat is heel normaal”.

Waar Ajax geen zicht op heeft, is of Malenovic op andere manieren verdient aan de transfers. Via clubs waarmee Ajax zaken doet bijvoorbeeld, of via zaakwaarnemers van spelers die Ajax koopt. Het zijn afspraken waarover in de voetbalwereld doorgaans wordt gezwegen. Niemand heeft baat bij openheid, iedereen kan elkaar op een later moment weer nodig hebben.

Waar Ajax geen zicht op heeft, is of Malenovic op andere manieren verdient aan de transfers

Toch hoort NRC dat de agent van een buitenlandse speler die deze zomer de overstap maakte naar Ajax, in zijn omgeving zijn verbazing heeft geuit over de gang van zaken. Als NRC de zaakwaarnemer benadert, vertelt hij waarom, op voorwaarde van anonimiteit. Het begon ermee dat hij werd gebeld door Malenovic in plaats van Hamstra, terwijl al duidelijk was dat Ajax zijn speler wilde hebben. Kort daarna beloofde Malenovic hem in het Conservatorium Hotel de deal in orde te maken, in ruil voor een deel van zijn fee. De zaakwaarnemer ging akkoord, want zijn speler wilde graag naar Ajax.

NRC heeft Malenovic deze lezing voorgelegd, evenals de andere bevindingen uit dit artikel, maar kreeg geen reactie. Als Malenovic zich inderdaad heeft laten betalen door andere zaakwaarnemers of clubs, rijst de vraag of hij bij zijn bemiddeling de belangen van Ajax altijd voorop had staan.

Ajax wilde de Argentijnse aanvaller Lucas Ocampos aanvankelijk voor 20 miljoen euro kopen van Sevilla FC. Foto Maurice van Steen / ANP

De betrokkenheid van de Zwitser is een noodgreep voor Ajax. Die kan niet verhinderen dat de clubleiding de controle verliest. Dat begint op zondag 28 augustus, drie dagen voor het sluiten van de transfermarkt, met de aanstaande verkoop van rechtsbuiten Antony aan Manchester United voor 95 miljoen euro.

Het is een bedrag dat de club niet kan weigeren, vinden directie en commissarissen. Het is ook, opnieuw, een transfer waar Ajax geen rekening mee heeft gehouden – de coach en de technisch managers voorop.

Ajax heeft met Conceicao een vervanger in huis. Maar de Portugees is jong en nog niet goed genoeg voor de basis, is de verwachting. Schreuder wil daarom dat er nóg een speler komt, iemand die er meteen staat.

Hij krijgt zijn zin. De commissarissen geven de technisch managers en de directie een mandaat om in de korte tijd die nog rest op zoek te gaan naar een alternatief. Bij voorkeur een speler die een seizoen kan worden gehuurd. Daarna krijgt Conceicao zijn kans, is de gedachte. Lukt huur op korte termijn niet, dan is er 10 miljoen euro beschikbaar om een vleugelspeler te kopen.

Of die afspraken niet goed worden begrepen of dat ze bewust zijn genegeerd, blijft onduidelijk. Zo komt het dat op maandagavond een Argentijnse voetbalmakelaar in het restaurant zit van het Conservatorium Hotel. Hij is in Amsterdam om te onderhandelen over een speler die hij begeleidt, Lucas Ocampos, een 28-jarige vleugelaanvaller van Sevilla FC.

De scouts van Ajax hebben hem niet in het vizier, maar Schreuder is enthousiast. Alleen: hij is veel te duur. Zo’n 20 miljoen euro vraagt Sevilla. Toch stemt Van der Sar in. Ocampos kan een vierjarig contract tekenen tegen een geschat jaarsalaris van 4,5 miljoen euro.

De volgende dag stuurt Danny Blind een appje naar president-commissaris Meijaard. „Ik lees hier iets over Ocampos, dat is toch niet waar hoop ik?”, schrijft hij. „Ocampos is 28 Leen. Hij is niet meer verkoopbaar. En dan ruim 20 miljoen. En wat betekent dit voor Conceicao?”. Meijaard is er dan al de hele dag druk mee. „Het loopt niet goed in de relatie met het technisch management. Ik heb zo een call hierover.”

Blind benadrukt nog een keer: „Is tegen al onze principes in.”

Zo’n 20 miljoen euro vraagt Sevilla. Toch stemt Van der Sar in. Ocampos kan een vierjarig contract tekenen tegen een geschat jaarsalaris van 4,5 miljoen euro

In die meeting via Teams, aan het begin van de avond, doen de commissarissen iets wat hoogst ongebruikelijk is: ze blokkeren de deal. Daarmee nemen ze gezichtsverlies voor lief. Rond het moment dat de call erop zit, stijgt Ocampos met zijn gezin op vanuit Sevilla.

De Spanjaarden zijn woest, de club heeft al een vervanger voor hem gehaald. In de uren die volgen wordt er nog een voor Ajax kostbare huurdeal uitgesleept. Ocampos keert een half jaar later gedesillusioneerd terug naar Spanje. Hij heeft 118 minuten voor Ajax gespeeld.

Van links naar rechts: chief sports officer Maurits Hendriks, lid van technisch management Klaas Jan Huntelaar en Gerry Hamstra. Foto Maurice van Steen / ANP

Epiloog

Bijna alle spelers steken hun hand op, in de kleedkamer voor de training. De vraag was: wie ergert zich soms aan de technische staf? Het is vrijdag 20 januari, twee dagen voor de Klassieker tegen koploper Feyenoord. De spelersraad, met onder anderen Dusan Tadic en Davy Klaassen, heeft de mental coach die de ploeg begeleidt, gevraagd een sessie te organiseren om enkele frustraties te bespreken. Trainer Schreuder zit er niet bij, zodat iedereen vrijuit kan praten.

Na de bestuurskamer is Ajax ook in de kleedkamer de regie kwijtgeraakt. De discipline is soms zoek, zowel in als buiten het veld. De beleving is ondermaats. Schreuder, kwetsbaar door de slechte resultaten, vraagt spelers vaak hun mening over de tactiek. Soms ook tijdens een wedstrijd. Het leidt tot een botsing met Daley Blind. De verdediger schreeuwt Schreuder toe zélf eens te vertellen hoe hij het wil. Het is het begin van het einde van Blind bij Ajax, hij vertrekt naar Bayern München.

Schreuder sneuvelt niet veel later, na een gelijkspel tegen FC Volendam eind januari. Behalve Schreuder is ook Malenovic van het toneel verdwenen, al is hij nog altijd zaakwaarnemer van de invloedrijke aanvoerder Tadic.

Na de bestuurskamer is Ajax ook in de kleedkamer de regie kwijtgeraakt. De discipline is soms zoek, zowel in als buiten het veld

„Op dit moment zitten we in een vacuüm”, zegt Van der Sar in een persconferentie na het ontslag van Schreuder. Alle cruciale technische posities zijn op tijdelijke basis ingevuld, van Hamstra en Huntelaar tot trainer John Heitinga tot Adrie Koster, die als adviseur de rvc bijstaat nadat Danny Blind niet is teruggekeerd als voetbalcommissaris. Terwijl een nieuwe transferzomer alweer nadert. Wel is de functie van chief sports officer, die zich richt op de organisatie van de voetbaltak, inmiddels ingevuld door Maurits Hendriks, voormalig technisch directeur van sportkoepel NOC-NSF.

Intern is er kritiek geuit op de rvc vanwege de stroperige zoektocht naar een directeur voetbalzaken en het slecht uitpakken van de dubbelfunctie door Van der Sar. „Ik zit nu zeven jaar in rvc, vier jaar als voorzitter, ik ben nog nooit zoveel met Ajax bezig geweest”, zegt president-commissaris Meijaard in november bij de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering.

Hij stopt aan het einde van zijn tweede en laatste termijn en wordt opgevolgd door Pier Eringa, die dinsdag 14 maart zal worden benoemd in een buitengewone aandeelhoudersvergadering. Eringa, eerder directeur bij spoorbeheerder ProRail, heeft een reputatie als probleemoplosser.

De club hoopt binnen een maand bekend te maken wie de nieuwe directeur voetbalzaken wordt. Als Van der Sar begin februari bij praatprogramma Rondo herhaaldelijk wordt gevraagd of Overmars in de toekomst mogelijk kan terugkeren bij Ajax, sluit hij dat niet helemaal uit. „Mensen kunnen altijd een tweede kans verdienen”, zegt hij.