Het imperium van de ‘Indiase Bezos’ wankelt na beschuldigingen van fraude

Begin januari zat zakenman Gautam Adani nog vol zelfvertrouwen in de interviewstoel van India TV. Wat is het geheim van de zestigjarige topman, die een van de grootste zakenimperiums in India runt? Hoe geeft een mens leiding aan zo’n conglomeraat? De juiste prioriteiten kiezen. „Als je ergens geen controle over hebt, heeft het ook geen zin om je er druk over te maken.”

De gigantische Adani Group bestaat uit tien beursgenoteerde dochterondernemingen. Onder Adani Ports valt de exploitatie van onder meer grote havens en vliegvelden in India. Er zijn energiebedrijven van Adani, bouwbedrijven die ingezet worden voor grote infrastructuurprojecten. En recentelijk maakte Adani ook nog eens de overstap naar media. De topman werd vorig jaar de rijkste man van Azië, en zelfs nummer drie wereldwijd.

Maar enkele weken na het interview met India TV lijkt Gautam Adani beduidend minder controle te hebben over de situatie waarin zijn bedrijvenconglomeraat zich bevindt. Op 24 januari publiceerde het activistische Amerikaanse beleggingsfonds Hindenburg een kritisch rapport. Het hedgefonds, dat speculeert op koersdalingen van volgens hun overgewaardeerde bedrijven, beschuldigt de Adani Group van grove beursmanipulatie en fraude. De beschuldigingen zijn breed uitgemeten in internationale en Indiase media. Sindsdien verdampte de beurswaarde van de verzamelde Adani-bedrijven met ruim 100 miljard dollar. Adani met een geschat vermogen van 59 miljard dollar zelf staat niet meer in de top tien van de rijksten ter wereld.

Hoe zwaar deze slechte pr het conglomeraat heeft geraakt, bleek toen Adani Group woensdag bekendmaakte dat het een geplande aandelenemissie afblies ter waarde van 2,4 miljard dollar. „De belangen van de investeerders zijn de absolute prioriteit, al het andere is secundair. We willen onze investeerders beschermen tegen mogelijke verliezen”, aldus Adani in een korte verklaring. Het is een zeldzame erkenning van verlies door de Indiër, die als topman en persoonlijkheid verweven is met zijn bedrijf. In India gingen analisten, na weken van saillante krantenkoppen, nog meer rechtop zitten. Als Adani en zijn conglomeraat wankelen, heeft dat mogelijk gevolgen voor de Indiase economie – en voor de politiek.

Grootste privéhaven

Gautam Adani werd geboren in Ahmedabad, een stad in de West-Indiase deelstaat Gujarat. Hij volgde een handelsopleiding, maar maakte die niet af. In plaats daarvan verhuisde hij naar zakenstad Mumbai, waar hij begon in de diamanthandel. Kort daarna, in 1988, richtte hij zelf het bedrijf op dat zou worden omgedoopt tot de Adani Group, het moederbedrijf van zijn conglomeraat.

In eerste instantie richtte hij zich op textiel, landbouwprojecten en het transport van metalen. In de vroege jaren negentig voerde de Indiase regering liberaliseringen door in de economie die handel met het buitenland en investeringen makkelijker maakten. Adani kreeg daardoor meer mogelijkheden zijn transport- en exportactiviteiten uit te breiden. In 1995 kende de deelstaatregering van Gujarat de Adani Group het contract toe voor de exploitatie van de haven van Mundra, in Gautams geboortestaat Gujarat. Mundra Port, en de ‘speciale economische zone’ eromheen die het conglomeraat ook beheert met daarin opslagplaatsen en industrie, is nog altijd de grootste particuliere haven van het land.

De Adani Group diversifieerde zich in zijn eerste bestaansjaren rap. Naast de al genoemde infrastructuurprojecten, energiecentrales en vliegvelden heeft de groep ook al snel India’s grootste steenkolenmijnen onder beheer, en breidde in de jaren nul die activiteiten internationaal uit, met de opkoop van mijnen in Australië en Indonesië. En in het afgelopen decennium kwam daar ook Adani Transmissions bij, het grootste particuliere distributienetwerk voor elektriciteit.

Na een ontvoering en een terreuraanval ging Adani „gewoon” weer aan het werk

De Indiase overheid presenteerde vorig jaar ambitieuze plannen voor verduurzaming van de economie. Al gauw werd alom verwacht dat de Adani Group daarbij een belangrijke rol zou gaan spelen. Niet alleen staat het bekend om het aannemen van grote infrastructuurprojecten, er zijn ook weinig Indiase energiebedrijven die al zulke uitgebreide faciliteiten hebben voor hernieuwbare energie als de Adani Group. The New York Times suggereerde zelfs dat het succes van een duurzamer India voor een groot deel zal afhangen van de beslissingen van Gautam Adani zelf: „Kiest hij ervoor steenkolenbaron te blijven, of wordt hij echt een klimaatvoorvechter?”

Het lukte hem om als oprichter van het bedrijf lang onder de radar te blijven, maar vanwege de astronomische groei van Adani Group werd ook Gautam een bekendheid in India. Zijn vermogen leverde hem in de pers al gauw bijnamen op als ‘de Indiase Bezos’. In interviews omschrijft hij zichzelf als „introvert” en gaat hij maar weinig in op zijn persoonlijke leven.

Als hij dat wel doet, haalt hij meestal twee dramatische gebeurtenissen aan. De eerste is een kidnapping in 1998, waarbij twee criminelen hem en een zakenpartner ontvoerden in de hoop op losgeld. Ze werden een dag lang gegijzeld. Of de geëiste anderhalf miljoen dollar ooit zijn betaald om de mannen vrij te krijgen, is nooit bekendgemaakt. Het tweede „zeer onfortuinlijke incident in mijn leven”, zoals hij het in een interview noemde, betrof de terreuraanval op het Taj Mahal-hotel in Mumbai in 2008. Kort voordat het hotel werd binnengevallen door terroristen, had hij daar een zakenlunch afgerond. Tijdens de aanval, waarbij 160 mensen omkwamen, kon hij zich schuilhouden in de kelder van hotel alvorens uit het gebouw gered te worden. De anekdotes dienen eigenlijk vooral om uit te leggen dat hij erna „gewoon” weer aan het werk ging. Dat is immers de onverstoorbare controle waarmee hij zich op zijn zakenimperium richt.

De selfmade man is de eerste van zijn familie die het zo ver schopte. Met zijn vrouw runt hij een filantropische instelling verbonden aan het conglomeraat. Meerdere familieleden hebben een rol binnen het zakenimperium. Zo is zijn zoon Karan Adani de baas van Adani Ports, en zit Adani’s jongere broer Rajesh in het bestuur van de Group. Hun oudste broer, Vinod Adani, runt in Dubai een eigen bedrijf.

De activiteiten van deze in India inmiddels prominente familieleden vormen een apart kopje van het Hindenburg-rapport. Dat grijpt terug op een schandaal in de diamanthandel uit de vroege jaren nul, waarbij zowel Rajesh als een zwager betrokken waren. De Indiase belastingdienst verdacht beide mannen ervan diamanten illegaal te verhandelen. Rajesh werd in 2010 en 2013 gearresteerd voor belastingontduiking en het plegen van fraude. De belastingdienst beschuldigde de zwager van valse aangiften. Het Hindenberg-rapport stelt de vraag waarom de twee mannen „gegeven deze geschiedenis” gepromoveerd werden tot hoge posities binnen de Adani Group.

Volgens de beleggers is bovendien oudste broer Vinod Adani meer betrokken bij de ondernemingen dan lijkt. Hij zou vennootschappen hebben opgericht op onder meer Mauritius, Cyprus en Carabische eilanden om geld van de beursgenoteerde Adani-bedrijven weg te sluizen.

De beschuldigingen van het Amerikaanse hedgefonds betreffen de hele holding. De Adani Group zou aandelen manipuleren en aan boekhoudfraude doen. In het rapport wordt het conglomeraat omschreven als „de grootste oplichting in de geschiedenis van het bedrijfsleven”.

Lees ook: Beleggingsfonds neemt rijkste man van India onder vuur, waarna diens bedrijven tientallen miljarden aan waarde verliezen

Band met de premier

Zeker de laatste tien jaar groeide de Adani Group hard, en daarmee ook de rijkdom van de topman zelf. Gautam Adani’s vermogen steeg tussen 2014 en 2022 van zo’n 8 miljard naar 137 miljard dollar. De twee regeringstermijnen van Narendra Modi, de huidige premier van India, bestrijken precies deze periode.

Hiervoor trokken de twee al samen op in Gujarat – de deelstaat waar niet alleen het hoofdkantoor van de Adani Group is, maar ook het trouwste deel van de aanhang van de huidige premier. Hij was daar tussen 2001 en 2014 deelstaatminister voor de Bharatiya Janata-partij, een rechtse, hindoenationalistische partij die van India een hindoeïstische staat wil maken. Adani heeft zich vaak uitgesproken als voorstander van die ideologie.

Naast zijn hindoenationalisme dankt Modi zijn populariteit in Gujarat aan zijn economische beleid. Onder zijn bewind werden in de deelstaat grote bouw- en infrastructuurprojecten ondernomen, zoals de aanleg van fabrieken, wegen en een stabieler stroomnet. Modi voerde soepelere belastingregels in en stelde subsidies beschikbaar om het voor bedrijven makkelijker te maken zich in Gujarat te vestigen en in de deelstaat te investeren. De megaprojecten creëerden ook veel banen. Dit beleid om ontwikkeling en modernisering op gang te brengen kwam bekend te staan als het ‘Gujarat-model’.

Dat beleid paste goed bij de activiteiten van de Adani Group, dat zich in dezelfde periode begon uit te breiden. Politieke en economische analisten gaan ervan uit dat de twee mannen elkaar al decennia gunsten toeschuiven. Dat leverde soms kritiek op, zoals bij de ontwikkeling van de Mundra-haven en de eerste grote energiecentrale van het conglomeraat. Adani mocht daarvoor duizenden hectares land leasen van de deelstaatregering, die anders bewoners uit omliggende dorpen hadden kunnen gebruiken voor woningen of veehouden. In een artikel in Forbes Asia uit 2014 wees columnist Aakar Patel erop dat voor dat landgebruik geen openbare biedingen waren geweest. „Op zo’n grote schaal is dat wel problematisch.”

Het Gujarat-model maakte indruk op veel Indiase kiezers, ondanks dat politicologen vraagtekens zetten bij de houdbaarheid van het op grote schaal uitgeven van subsidies. Toen Modi in 2014 de overstap maakte naar de landelijke politiek, beloofde hij dit beleid uit te breiden naar heel India. Er werden meer megaprojecten in de steigers gezet in het hele land – waarbij de Adani Group, en ook andere bedrijven uit Gujarat, opnieuw veel klussen kregen. Oppositiepolitici wezen er kort na Modi’s verkiezing als premier in 2014 op dat het persoonlijke vermogen van Adani in diezelfde periode was verdrievoudigd: „Modi wil alleen zijn rijke vrienden helpen”, klonk het. De grote omzetsprong die de Adani Group in het laatste decennium maakte, loopt akelig nauw samen met Modi’s termijnen als premier tot nu toe.

Adani staat in Indiase media en politiek bekend als een „vriend van Modi”. De twee mannen doen daar ook niet geheimzinnig over. Zo was Narendra Modi te gast op het huwelijk van Adani’s zoon.