Geheime documenten in een oud kantoor of op Mar-a-Lago: de ene vondst is de andere niet

In een kantoorruimte die de Amerikaanse president Joe Biden gebruikte na zijn vicepresidentschap zijn eind vorig jaar vertrouwelijke overheidsdocumenten aangetroffen. De ontdekking krijgt in de VS veel aandacht vanwege de associatie met de deels staatsgeheime documenten die vorig jaar werden gevonden bij oud-president Donald Trump.

De Presidential Records Act schrijft nauwgezet voor hoe het Witte Huis documenten moet archiveren. Ook voormalig (vice-)presidenten mogen als ambteloos burger geen vertrouwelijke documenten bezitten en het ministerie van Justitie onderzoekt beide vondsten dan ook. Naast overeenkomsten zijn echter ook grote verschillen. Vijf vragen en antwoorden.

1 Wat is er waar gevonden?

Trump: Sinds Trump in januari 2021 het Witte Huis verliet heeft archiefdienst NARA bij hem ruim driehonderd documenten weten te achterhalen, sommige met de classificatie ‘topgeheim’. Deels lagen ze in een opslagruimte van zijn privéresort Mar-a-Lago, deels in zijn kantoor in een bureaulade.

Biden: Na zijn vicepresidentschap (2009-’17) tot het begin van de presidentsrace van 2020, werkte Biden soms bij een denktank gelieerd aan de universiteit van Pennsylvania. Toen privé-advocaten van de president hier op 2 november vorig jaar een kantoor leegruimden troffen ze in een „gesloten kast” een ,,klein aantal documenten met vertrouwelijkheidsmarkeringen” aan. Volgens CBS News, dat de vondst maandag wereldkundig maakte, gaat het om tien vertrouwelijke stukken.

2 Hoe kwamen de documenten bij beiden terecht?

Trump: In het Witte Huis nam Trump naar verluidt al vaak documenten mee van het Oval Office naar de residentie. In de tumultueuze nadagen van zijn presidentschap zouden de staatsgeheimen zo met andere privéspullen naar Mar-a-Lago zijn meeverhuisd.

Biden: Dat is nog onbekend. Biden zelf was „verrast om te horen dat er enige overheidsdocumenten naar dat kantoor zijn gebracht”, zei hij dinsdag in Mexico-Stad, waar de pers hem voor het eerst vragen kon stellen over de vondst. „Mensen weten dat ik vertrouwelijke documenten en informatie serieus neem.”

3 Hoe kwamen ze terug bij de nationale archiefdienst?

Trump: De NARA ontdekte in voorjaar 2021 zelf dat er stukken ontbraken in het archief. Ze vroeg Trump deze terug te geven, die dat verzoek niet meteen en niet volledig inwilligde. Uiteindelijk gebeurde dit in drie etappes: eind 2021 gaf Trumps team er eerst 184, na een dagvaarding van Justitie nog eens 38 en bij de huiszoeking vond de FBI er in augustus 2022 nog 103.

Lees ook: De rechtsstaat trilt voor Trump

Biden: Voor zover bekend volgde de vondst in Bidens kantoor niet op een verzoek van de NARA. De dienst werd via Witte Huis-advocaten wel dezelfde dag al ingelicht over de vondst. De volgende ochtend werden ze opgehaald. Ook werd Justitie gevraagd de kwestie te bekijken.

4 Welke juridische problemen kunnen beiden krijgen?

Trump: Via zijn juridische team verleende Trump aanvankelijk geen volledige medewerking en een deel van de documenten was volgens de NARA beschadigd. In het verzoek tot huiszoeking bij Trump werd de Espionage Act aangehaald. Deze wet stelt het strafbaar om zonder toestemming en bewust nationale geheimen in bezit te hebben en deze „indien geëist niet over te dragen”. Ook vernietigen of beschadigen van dit soort stukken is verboden.

Trump verweert zich in deze kwestie met het argument dat hij de documenten zelf ‘gedeclassificeerd’ had. Volgens hem kan een president geheimhouding opheffen „alleen al door dit te denken”. Het vooronderzoek is nu ondergebracht bij de speciale aanklager Jack Smith, die op last van justitieminister Merrick Garland ook Trumps rol bij de Capitoolbestorming juridisch moet overzien.

Biden: Om verwijten van partijdigheid voor te zijn, zal Garland mogelijk ook zo’n special counsel op deze documentenzaak zetten, meldde The New York Times. Bidens vrijwillige medewerking na de vondst zullen aanklagers doorgaans positief laten meewegen bij een eventueel vervolgingsbesluit. Zelfs als justitie mocht besluiten Biden te vervolgen, dan geniet hij als president immuniteit.

5 Welke politieke nasleep kan deze zaak voor beiden krijgen?

Trump: De ex-president heeft de huiszoeking (zoals alle juridische acties tegen hem) aangegrepen om zich in een slachtofferrol te wentelen. Volgens Trump en zijn Republikeinen worden de federale agentschappen, justitie en opsporingsdiensten door de Democraten ingezet voor politieke wraakacties. Dinsdag wendden ze hun nieuwe meerderheid in het Huis van Afgevaardigden aan om een speciale subcommissie op te richten die volgens hen dit „heimelijk inzetten van de federale overheid als wapen” gaat blootleggen.

Biden: Er zijn geen aanwijzingen dat Biden wist dat de documenten er lagen. Wel werd de vondst begin november (slechts een paar dagen voor de Congresverkiezingen) niet onmiddellijk publiek bekendgemaakt.

Biden is door Republikeinen gelijk aangevallen. Trump vroeg zich af „wanneer de FBI de vele huizen van Joe Biden gaat binnenvallen, misschien zelfs het Witte Huis?” Jim Jordan, de voorzitter van de kersverse ‘select subcommittee on the Weaponization of the Federal Government’, zei maandag dat burgers antwoorden verdienen. Zijn partijgenoot Mike Turner, voorzitter van de machtige Inlichtingencommissie, heeft de diensten gevraagd om een „schade-inschatting” van de documenten in Bidens kantoor.