Deense koningin blijft, ondanks ophef, bij besluit; kleinkinderen verliezen prinselijke titel

Het is niet het feit dát het gebeurt, maar de manier hóe die voor ophef zorgt in Denemarken. Koningin Margrethe ontneemt vier van haar acht kleinkinderen hun titel. Omdat, zo zei ze vorige week donderdag, de vier zonder prins of prinses te zijn „hun eigen leven veel meer kunnen vormgeven zonder daarin beperkt te worden door de speciale overwegingen en plichten die een formele connectie met het koningshuis als instituut met zich meebrengt”. Een titel betekent meestal ook koninklijke verplichtingen en optredens.

Maar na een weekend waarin het in Denemarken over weinig anders ging, kwamen er maandag excuses van de koningin. Voor „het onderschatten van de manier waarop mijn jongste zoon en zijn gezin zich hierdoor voelen”. Niet voor haar besluit: op 1 januari verliezen de kinderen van prins Joachim hun titel.

Dat het Deense koningshuis afgeslankt zou worden, was te verwachten. Joachim heeft al een beperkte rol bij officiële gelegenheden. Hij woont en werkt als defensieattaché op de ambassade in Parijs. Zijn oudere broer Frederik is de beoogd troonopvolger. En alleen hij en zijn oudste zoon Christian, derde in lijn voor de troon, krijgen een toelage van de staat – de rest van de familie wordt geacht een baan te vinden. Maar de titel prins en prinses dragen nog alle kleinkinderen.

Margrethe (82) schreef maandag dat haar besluit bedoeld is om de monarchie „toekomstbestendig” te maken. Na vijftig jaar op de troon – ze is sinds de dood van de Britse koningin Elizabeth het langstzittende Europese staatshoofd – voelt ze het als haar „plicht en wens” om die goed achter te laten voor Frederik. Andere koninklijke huizen, schreef ze donderdag, zijn al afgeslankt.

A- en B-prinsen

Inkrimping ging elders niet zonder slag of stoot. Tot in de jaren zeventig verloor een prins of prinses vaak zijn of haar titel en recht op troonsopvolging bij een huwelijk met een burger. Dat was dan een eigen keuze. Maar grote koninklijke families riepen onder de bevolkingen ook steeds meer vragen op, zeker als er een bijbehorende (staats)toelage was voor ieder familielid.

Zo was in Nederland de afslanking van het Koninklijk Huis – de kleine kring die staatsrechtelijk een relevante rol speelt en voor wie de ministeriële verantwoordelijkheid geldt – vooral om financiële redenen een wens van het parlement. Koningin Juliana verzette zich lang: ze vreesde dat er A- en B-prinsen zouden ontstaan, onderscheid tussen degenen die wél koninklijke taken uitvoerden, en degenen die dat niet doen.

Het Koninklijk Huis bestaat nu uit tien leden, van wie koning Willem-Alexander, koningin Máxima, prinses Amalia en prinses Beatrix een uitkering krijgen. De familie bestaat uit tien andere prinsen en prinsessen én hun echtgenoten, kinderen en kleinkinderen. Ze hebben alleen recht op erfopvolging als ze in de derde graad verwant zijn aan de Koning.

Zweden ging Denemarken drie jaar geleden ook al voor. Bij de Britten kozen prinses Anne (de oudste dochter van Elizabeth) en Edward ( de jongste zoon) er zelf voor dat hun kinderen geen prinselijke titel zouden dragen en ook geen taken namens de koningin zouden uitvoeren. Zara Philips, dochter van Anne, zei daarover in 2015: „Ik heb geluk dat mijn beide ouders daarvoor kozen en we opgroeiden met alle kansen die ons gegeven werden.”

Onduidelijk is of de twee kinderen van Harry en Meghan prins en prinses zullen worden. Nu Charles koning is hebben zij dat recht. Maar ook Charles zou het koningshuis willen inkrimpen. Dat is al kleiner geworden doordat zijn broer Andrew zijn titels inleverde toen hij als verdachte werd gezien in een misbruikzaak. Zoon Harry werd de zijne ontnomen toen hij zich terugtrok uit al zijn functies om een zelfstandig bestaan op te bouwen.

Lees ook: Het Britse koningshuis 2.0 lijkt op het Nederlandse model

Verstoten

Afslanking is in Denemarken niet waar de ophef om draait. Mary, de echtgenote van kroonprins Frederik, liet doorschemeren dat ook zij „naar de titels van onze kinderen kijken als de tijd rijp is. We weten niet hoe het Koningshuis eruit zal zien als de tijd van Christian is aangebroken”.

Ook Joachim (53) lijkt zich met inkrimping te hebben verzoend. Maar hij, zijn ex-vrouw en huidige echtgenote zeggen overvallen te zijn door de beslissing. Hem zou Margrethes besluit vijf dagen van tevoren zijn meegedeeld. Tegen tabloid BT zei hij zaterdag: „Of je nu moderniseert of afslankt, het moet op een goede manier gebeuren. Het gaat om kinderen, om fatsoen.”

Volgens Joachim had hij in mei met zijn moeder gesproken, maar zouden de titels ontnomen worden als zijn kinderen 25 werden. De oudste, Nikolai, is nu 21. De jongste, Athena, tien. Hij zei dat zijn kinderen „gekwetst” zijn en zich „verstoten” voelen. Zijn echtgenote Marie zei: „We hadden graag de tijd gehad om erover te praten.” Joachim hoopte op „meer voorbereidingstijd”.

De Denen smullen onderwijl van de familietwist. Het Deense koninklijk huis is redelijk schandaalvrij, Margrethe is populair en wordt gezien als een kundig staatshoofd. Nu blijkt de familie onderling niet met elkaar te praten.