De man die als speler bij het Italiaanse Genoa liefkozend Il bello Johnny werd genoemd, staat zondagmiddag met fronsende blik voor de dug-out in de stromende regen op het Kasteel. Sparta heeft net 1-0 gemaakt, het 71ste tegendoelpunt van Ajax dit seizoen in alle competities, een evenaring van een record uit de jaren vijftig. Ajax-coach John van ’t Schip pakt een flesje water, neemt een slok en zet het weer rustig weg.
Hij wilde „de club” en „de jongens” helpen, zei Van ’t Schip toen hij eind oktober instapte als interim-coach voor de rest van het seizoen. De oud-speler van Ajax moest voor duidelijkheid gaan zorgen. spelers vertrouwen geven. Hij stapte in op een dieptepunt. Ajax presenteerde hem een dag na de nederlaag bij PSV, waardoor de club naar de laatste plaats in de Eredivisie was gezakt. Het doel voor dit seizoen, benadrukte hij: de vijfde plaats.
De positieve benadering na opnieuw een zeer moeizaam optreden, zondag bij Sparta: door het gelijkspel (2-2) heeft Ajax die plek iets steviger in handen, doordat achtervolgers NEC en Go Ahead Eagles dit weekend verloren. Bij die constatering is een voorzichtig lachje te zien bij Van ’t Schip – een van de weinige keren deze dag. Al blijven de play-offs voor een Europees ticket, te spelen ná het reguliere seizoen, een reële mogelijkheid: als NEC ten koste van Feyenoord de finale van de KNVB-beker wint, moet Ajax ook bij het behalen van plaats vijf play-offs spelen.
Met een zwarte paraplu is Van ’t Schip (60) om kwart over vier het veld opgelopen, voor een voorbeschouwend interview bij rechtenhouder ESPN. Op de hoofdtribune zit de nieuwe algemeen directeur Alex Kroes voor het eerst in functie. „Ajax moet weer Ajax worden”, zei Kroes vrijdag op zijn eerste werkdag.
Compacter voetbal
Maar de coach wijkt vooralsnog af van de huisstijl, het geijkte 4-3-3, met veel beweging en creatieve vleugelaanvallers. Hij kiest ook tegen het – momenteel – kwetsbare Sparta voor een speelwijze met meer defensieve controle, met vijf verdedigers, en geen klassieke buitenspelers.
Lees ook Ajax krijgt met Alex Kroes een ondernemer aan het roer die de grenzen opzoekt
Het is de noodgreep die Van ’t Schip enige houvast bood de afgelopen weken. In de thuiswedstrijden tegen FC Utrecht en Aston Villa pakte het goed uit. Geen tegengoals, compacter voetbal. Maar vorige week zondag tegen Fortuna Sittard (2-2) en afgelopen donderdag bij Aston Villa in het beslissende duel in de achtste finale van de Conference League (4-0 nederlaag) bleek andermaal hoe fragiel Ajax defensief nog altijd is.
Waar hij in het najaar nog vol goede moed begon, klinken zijn woorden nu steeds holler. In interviews na de zware nederlaag in Birmingham, maakte Van ’t Schip ogenschijnlijk een verslagen, moedeloze indruk. Gelaten ook.
Hij vond dat „alles” de kant van Aston Villa opviel. De spits van Aston Villa, Ollie Watkins, kreeg geen rood voor een charge op Ajax-doelman Diant Ramaj en scoorde daarna nog, herhaalde hij op meerdere plekken. Hij suggereerde dat een andere speler van Aston Villa ook rood verdiende, daar waar Ajax-middenvelder Sivert Mannsverk wel werd weggestuurd.
Kritische zelfreflectie was ver te zoeken, in een filmpje op de Ajax-site afgelopen vrijdag. Had hij dingen anders willen doen met de kennis van nu, werd hem gevraagd. Van ’t Schip schudde zijn hoofd. „Nee. Het is een samenloop van omstandigheden, die zo’n wedstrijd dan bepalen.” Hij wilde vooral naar het goede thuisduel met Aston Villa kijken en de in zijn ogen prima eerste helft in Engeland. Het verwijt dat hij Mannsverk eerder had moeten wisselen omdat hij al geel had, vond hij te „makkelijk gesteld”.
Armen over elkaar
Zondag staat hij in spijkerbroek en blauwe trainingsjas bijna non-stop te observeren, soms kauwgom kauwend. Armen over elkaar, het bovenlichaam iets gebogen. Als hij coacht, doet hij het meestal individueel richting spelers. Hij lijkt naar Kenneth Taylor, aanvallende linkerback, te roepen dat hij meer naar binnen moet gaan staan, zodat hij ruimte creëert voor de jonge linkeraanvaller Mika Godts, een 18-jarige Belg die zijn basisdebuut maakt en veel acties maakt.
Als Ramaj een lange bal trapt naar Godts, wijst hij direct dat de keeper korter naar Taylor had moeten spelen – coaching vóóraf zie je hem zelden doen. In zijn tijd als speler was Van ’t Schip zelf een sierlijke rechtsbuiten, nu staat hij in de slotfase de aanvallende rechtsback Anton Gaaei uit te leggen waar de ruimtes liggen op de flank. Af en toe gebaart hij dat zijn verdediging moet opschuiven, dus hoger op het veld. Al lijkt niemand de aanwijzingen te zien of te horen – ze doen het pas als aanvoerder Jordan Henderson met veel kabaal die instructies geeft.
Ondanks het veldoverwicht en de ingebouwde defensieve zekerheden bij Ajax, krijgt Sparta-uitblinker Arno Verschueren alle ruimte na een half uur. Steekpass van linksbuiten Koki Saito, middenvelder Verschueren loopt goed weg, schot in de verre hoek: 1-0. Meteen wordt de camera op directeur Alex Kroes gericht, als het steeds donkerder wordt boven Rotterdam.
Van ’t Schip kijkt even naar boven, als het kort na rust 2-0 wordt. Weer een tegengoal uit een standaardsituatie, net als donderdag bij het eerste doelpunt van Aston Villa – dat was een corner. Nu is het Pelle Clement die via na een kort genomen vrije trap hard inschiet, waarop Verschueren attent binnentikt. Steeds zijn het dezelfde fouten die Ajax opbreken, erkent Van ’t Schip. Concentratie, slimmigheidjes, onverzettelijkheid – het is allemaal zo ver te zoeken.
Al knokt Ajax zich nog wel naar een gelijkspel, geholpen door Sparta dat in de tweede helft te ver terugdeinst. Van ’t Schip wijst na de 2-1 van Chuba Akpom dat ze de bal metéén moeten meenemen naar de middenstip, voor de hervatting.
Als kort voor tijd de teruggekeerde aanvaller Steven Bergwijn de gelijkmaker binnentikt, reageert Van ’t Schip onbewogen. Weer eindigt Ajax een duel met een man minder: verdediger Ahmetcan Kaplan krijgt rood voor het neertrekken van Charles-Andreas Brym die op weg was naar het beslissende doelpunt.
Met het uitvallen van spits Brian Brobbey en Jordan Henderson, zijn dat nieuwe problemen voor Van ’t Schip. Acht Eredivisieduels nog, mits Ajax geen play-offs hoeft te spelen. Van ’t Schip is aan het aftellen, al is hij blij dat sommige spelers weer terugkomen na blessures. Dat hij na dit seizoen doorgaat, lijkt uitgesloten.
