De Europese Centrale Bank laat de rente stijgen tot recordhoogte – is de piek nu bereikt?

In Frankfurt werd donderdag een record gebroken. De Europese Centrale Bank schroefde de rentetarieven op met 0,25 procentpunt. 4 procent bedraagt nu de depositorente voor banken, op dit moment het belangrijkste rentetarief. Nog nooit in de krap 25 jaar dat de ECB aan de monetaire knoppen zit in Europa stond deze rente zó hoog.

De reden: nog steeds is de centrale bank er niet gerust op dat ze de inflatie eronder zal krijgen. „De inflatie loopt verder terug, maar de verwachting is nog steeds dat deze te lang te hoog blijft”, zei Christine Lagarde, voorzitter van de ECB, donderdag tijdens haar persconferentie.

De inflatie in de eurozone bleef in augustus steken op 5,3 procent – nog fors hoger dan de 2 procent waar de ECB naar streeft. In de jongste prognoses van de ECB komt de inflatie pas in 2025 iets boven de 2 procent te liggen. Maar deze ramingen zijn met veel onzekerheid omgeven.

Verhoging van de rente is het geijkte middel van centrale banken om de inflatie te beteugelen. Een hogere rente maakt lenen voor burgers en bedrijven onaantrekkelijker. Ze gaan dan minder uitgeven en investeren, waardoor de economie wordt afgeremd. Uiteindelijk moet dit de prijsstijgingen temmen.

Ondanks die taaie inflatie was het zelden zo spannend welk rentebesluit in Frankfurt zou worden genomen. Want sommige leden van het 26-koppige ECB-bestuur vonden dat het wel al mooi was geweest met de cyclus van renteverhogingen, die in juli 2022 begon.

Hun argument was dat de economie van de eurozone amper nog groeit. Een nóg hogere rente kan zomaar een recessie veroorzaken, zo is vooral in enkele Zuid-Europese landen de vrees. In de aanloop naar de vergadering had het Portugese ECB-bestuurslid Mario Centeno gezegd dat de centrale bank „heel voorzichtig” moest zijn met verdere renteverhogingen.

Vooralsnog gaat de ECB overigens niet uit van een recessie in de eurozone. De centrale bank voorziet in de jongste ramingen 0,7 procent bbp-groei van het eurogebied in 2023 en 1 procent groei in 2024. Dit zijn wel duidelijk lagere cijfers dan waar de ECB in juni nog vanuit ging (0,9 respectievelijk 1,5 procent) – dus het is duidelijk dat de economie afkoelt.

Evenwichtsoefening

De tweedaagse vergadering in Frankfurt deze week werd een evenwichtsoefening in risicomanagement: het risico van een langdurig te hoge inflatie moest worden afgewogen tegen het risico van een harde economische klap.

Het inflatierisico zit onder meer in de lonen, die maar blijven stijgen. Denk aan de procenten aan loonsverhogingen in recente CAO-akkoorden in Nederland (zoals 10 procent in het primair onderwijs, wat deze week is besloten). Hogere lonen kunnen de inflatie verder aanwakkeren. Daarnaast verwacht de ECB dat de energieprijzen weer gaan oplopen. Dit kan gaan doorwerken in de bredere inflatie. Het recessierisico blijkt onder meer uit recente vertrouwensindicatoren. In de Europese dienstensector, die tot dusver goed bleef doordraaien, is de activiteit nu dalende, zo laten enquêtes zien. Europa’s grootste economie Duitsland krimpt dit jaar al licht, verwacht de Europese Commissie.

De voorstanders van een renteverhoging, onder wie Lagarde zelf, ECB-hoofdeconoom Philip Lane en Klaas Knot, de president van De Nederlandsche Bank, wonnen uiteindelijk het pleit. Een „solide meerderheid” ging akkoord met die 0,25 procentpunt extra rente, zei Lagarde. Knot had voor de vergadering al gezegd dat beleggers de kans op een renteverhoging „mogelijk onderschatten”.

Een nóg hogere rente kan zomaar een recessie veroorzaken, zo is de vrees

Tot dusver is Lagarde, die in Frankfurt wordt gewaardeerd om haar diplomatieke en sociale vaardigheden, er aardig in geslaagd de verhoudingen binnen het bestuur goed te houden, ondanks de reeks drastische renteverhogingen, die per land anders uitpakken. In sommige landen (Finland, Portugal) hebben huizenbezitters bijvoorbeeld vaak hypotheken met variabele rentes, waardoor renteverhogingen sneller door consumenten worden gevoeld. In andere landen (Nederland, Frankrijk) worden rentes vaak voor langere tijd vastgelegd.

Lagardes voorganger, de Italiaan Mario Draghi, wist de eenheid tijdens een periode van steeds lágere rentes niet te bewaren: er werd openlijk geruzied. Lagarde weet de meningsverschillen – die overigens binnen alle centrale banken spelen – redelijk in goede banen te leiden.

Lees ook:In een tijd van schokken wordt navigeren voor centrale banken steeds moeilijker

De algemene verwachting is nu dat de rente voorlopig op het huidige niveau blijft. De volgende ECB-vergadering, die van oktober, wordt waarschijnlijk de eerste sinds juli 2022 dat de rente ongewijzigd blijft.

Renteverlagingen?

Stellig verklaren dat de ‘piekrente’ is bereikt, wilde Lagarde donderdag niet. Het bestuur blijft letten op de data die binnenkomen, zei ze. Op de financiële markten wordt evenwel niet meer geloofd in verdere ECB-renteverhogingen. De vraag onder belegegrs is eerder wanneer de eerste renteverláging plaatsvindt.

Dat zag je donderdag aan de wisselkoers van de euro. Die daalde na het rentebesluit met bijna 1 dollarcent (van 1,073 naar 1,064 dollar). De euro wordt minder waard wanneer beleggers minder rente-inkomsten verwachten. Zo is de koers een indicator van de verwachte rente. ABN Amro stelt in een analyse dat de ECB „volgend jaar gaat bewegen richting renteverlagingen”. Carsten Brzeski, analist bij ING, schrijft dat de renteverhoging van donderdag „binnenkort zal worden herinnerd als de laatste in de meest agressieve cyclus van renteverhogingen van de ECB in de geschiedenis”.

Lees ook: In een tijd van schokken wordt navigeren voor centrale banken steeds moeilijker