De dalende gasprijs goed nieuws? Was het maar waar

Het lijkt wel een vrije val. Een van de belangrijkste gasprijzen van Europa is al een tijdje onafgebroken aan het dalen – juist terwijl het continent zich opmaakt voor een dramatische winter, waarbij burgers en bedrijven mogelijk hun energierekeningen niet meer kunnen betalen.

Drie weken geleden stond die prijs nog op het historische record van 350 euro per megawattuur. Inmiddels is dat nog maar 200 euro. Een korting van bijna 50 procent; je zou ervan gaan likkebaarden. Volgens Goldman Sachs, een Amerikaanse zakenbank, is het einde ook nog niet in zicht: komende maanden zou er nog eens 50 procent vanaf kunnen gaan.

Goed nieuws voor huishoudens en ondernemingen? Was het maar waar.

Om te beginnen is een prijs van 100 euro, als die inderdaad materialiseert, nog altijd vijf keer hoger dan het gemiddelde over de afgelopen tien jaar, gedurende normale tijden.

Daarnaast worden groothandelsprijzen meestal pas met enige vertraging zichtbaar in de rekening voor eindgebruikers, omdat leveranciers langlopende contracten sluiten met klanten en prijsstijgingen dus slechts om de zoveel tijd kunnen doorberekenen. De piek van 350 euro komt er dus nog aan voor consumenten.

Goldman Sachs schreef in een andere analyse van een paar dagen geleden: „Dit is een zeer pijnlijk proces […]. Gewone mensen hebben nog niet de volle last van de situatie gevoeld.”

Lees ook: Brussel komt met energiepakket, maar er zijn nog veel onzekerheden

Onder de oppervlakte lijken de zenuwen op de gasmarkt ook nog niet tot bedaren gekomen. De markt is nu uiterst illiquide, omdat niemand elkaar vertrouwt (welke energieleverancier gaat mogelijk nog failliet omdat die de hoge kosten niet kan doorberekenen?). Speculerende handelaren die hopen snel geld te verdienen aan de onrust, kunnen in zulke volatiele omgevingen voor nieuwe prijsschokken zorgen, leert de geschiedenis.

Markt ‘kapot’

Dat Goldman Sachs in zijn nieuwste rapport verwacht dat de gasprijs verder daalt, komt doordat Europa de „puzzel” zou hebben „gelegd” voor wat betreft de voorbereidingen op de winter. De opslagen zijn betrekkelijk goed gevuld, er wordt alternatief (vloeibaar) gas aangerukt en veel bedrijven en huishoudens zijn uit zichzelf alvast fors gaan bezuinigen, omdat energie onbetaalbaar werd.

Maar tegelijk blijven er veel onzekerheden. Misschien wel de grootste is hoe koud de winter precies wordt. Een ander probleem is dat óók in de winter de voorraden normaal gesproken moeten worden blijven aangevuld, om de winter zelf door te komen én er niet helemaal leeg uit te komen. Want anders begint een land de voorbereidingen voor de volgende winter met een achterstand. Nu Rusland nagenoeg niks meer deze kant op stuurt, en binnenkort misschien helemaal stopt, wordt dat lastiger.

Het risico op tekorten en mogelijk gedwongen rantsoeneringen blijft daardoor bestaan, hoewel dat wel verschilt van land tot land. Vooral Duitsland, waar goedkoop Russisch gas decennialang een motor achter de economie was, is kwetsbaar. Analisten van het Noorse energieonderzoeksbureau Rystad constateerden dinsdag somber dat het vervangen van slechts de helft van al het Russische gas al „een monumentale taak” is, waarvoor „enorme investeringen en tijd” nodig zijn. Volgens hen is de gasmarkt „kapot”.

Mocht de energiecrisis daadwerkelijk van karakter veranderen, waarbij de vraag niet langer is of er genoeg gas is maar of mensen dat nog wel kunnen betalen, dan is de vraag hoe lang die nieuwe fase gaat duren.

Is het een kwestie van deze winter nog even volhouden, of moeten Europeanen wennen aan een tijd waarin gasprijzen niet meer laag zullen worden?

De schaarste blijft vermoedelijk nog een tijdje. Hernieuwbare energiebronnen, waar de EU versneld op in wil zetten als vervanger voor gas, „bieden misschien soelaas in de toekomst, maar helpen niet om de krapte op de olie- en gasmarkten komende jaren te verlichten, en zo de druk op de economie te verlichten”, schrijven het Haagse energieonderzoeksinstituut CIEP en het Planbureau voor de Leefomgeving in een uitnodiging voor een paneldiscussie over de energiecrisis later deze week.

Want dat is een ander bijkomend gevaar: deze crisis kan zomaar een zware recessie veroorzaken. In heel Europa hebben bedrijven de afgelopen maanden al hun productie stilgelegd of teruggeschroefd, omdat ze de energierekening niet meer kunnen betalen. Daardoor stokt de economische groei. In Duitsland gaat dat nu zelfs in zo’n tempo dat sommigen er vrezen voor de „de-industrialisatie” van Europa’s grootste economie.

En als zo’n land gaat wankelen, volgen onherroepelijk meer landen. JPMorgan, concurrent van Goldman, ziet een recessie daarom nog steeds als „basisscenario” voor de EU.