Kunstshow Documenta in het Duitse Kassel is na de dramatische editie van 2022 nog niet uit het slop. Donderdag stapten de vier overgebleven commissieleden op die de taak hadden om de curatoren voor de editie van 2027 aan te wijzen. Eerder zagen twee andere commissieleden zich gedwongen de opdracht terug te geven. In een open brief schrijft de commissie dat ze terugtreden uit zorg voor de toekomst van Documenta.
De commissie van aanvankelijk zes leden werd in maart aangesteld om op korte termijn de nieuwe artistieke leiding voor de Documenta in 2027 te kiezen. De Documenta van 2022 werd geleid door het Indonesische kunstenaarscollectief Ruangrupa. Kort na de opening van de wereldwijd belangrijke hedendaagse kunsttentoonstelling werden twee antisemitische karikaturen ontdekt op een centraal kunstwerk van Taring Padi. Het doek werd bedekt en vervolgens weggehaald, Documenta-directeur Sabine Schormann stapte op. Het Documenta-bestuur stelde een comité aan om ook andere beschuldigingen van antisemitisme na te gaan. Vanaf dat moment, aldus Ruangrupa in NRC, werd ieder kunstwerk tegen het licht gehouden. De curatoren voelden zich gecontroleerd en door Duitse critici onheus bejegend.
‘Te zeer gecontroleerd’
Ook de nieuwe commissie, die dus niet de tentoonstelling zelf moest samenstellen maar de curatoren ervan moest aanwijzen, voelt zich door de directie van Documenta te zeer gecontroleerd om haar werk te kunnen doen. Vorige week donderdag berichtte de Süddeutsche Zeitung dat commissielid Ranjit Hoskoté, een Indiase dichter en criticus, in 2019 een BDS-petitie ondertekende. De BDS-beweging (‘Boycot, Divestment, Sanctions’), die oproept tot een boycot van Israël, staat in Duitsland officieel als antisemitisch te boek. Na het bericht van de Süddeutsche Zeitung dreigde Staatssecretaris voor Cultuur Claudia Roth (Groenen) de subsidie voor de Documenta in te trekken. Daarop zag Hoskoté zich gedwongen op te stappen.
Eerder zegde de Israëlische kunstenaar Bracha Lichtenberg Ettinger haar medewerking op; zij had gevraagd om een pauze na de overval van Hamas op Israël op 7 oktober, die het Documenta-bestuur haar niet wilde geven.
De vier overgebleven commissieleden schrijven in hun brief dat de eenzijdige veroordeling van hun collega Hoskoté door de Duitse publieke opinie geen basis is om verder te kunnen werken. De kunstenaars schrijven dat ze begrijpen dat Duitsland door zijn geschiedenis bijzondere politieke verantwoordelijkheid heeft. Maar de kunstenaars en curatoren schrijven ook dat door het zo emotionele klimaat de neiging bestaat om het debat te simplificeren en kritische stemmen niet toe te laten. „We geloven niet dat er in Duitsland nu ruimte is voor een open ideeënuitwisseling”, aldus de auteurs.
De directie van de Documenta moet nu op zoek naar een nieuwe commissie die het aandurft om een begin te maken aan de zestiende editie van Documenta.
